Το 1938, λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ο Γιάννης Ρίτσος ολοκλήρωσε μια ποιητική συλλογή 27 ποιημάτων, με τον τίτλο Εαρινή Συμφωνία, δηλαδή, ανοιξιάτικη συμφωνία.
Είναι ποιήματα κοινωνικά αλλά και ερωτικά, γεμάτα με συναισθήματα, μουσική και εικόνες φωτεινές, ζωγραφισμένες με όλα τα χρώματα και τις μυρωδιές της φύσης.
Ο ποιητής υμνεί με την πένα του την ομορφιά της αγάπης και της ζωής που γεννιέται μέσα από τον θάνατο.
Η άνοιξη, με την ουσιαστική αλλά και με την μεταφορική σημασία τής λέξης, πρωταγωνιστεί σ΄αυτό το έργο του Γιάννη Ρίτσου.
Η μία εποχή διαδέχεται την άλλη και η φύση ξαναγεννιέται όπως ξαναγεννιέται η ζωή.
Ας διαβάσουμε μερικά αποσπάσματα από τα ποιήματα και ας απολαύσουμε τους πανέμορφους πίνακες ζωγραφικής με θέματα εμπνευσμένα από τη φύση, την αγάπη και τη ζωή.
ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ
Θ' αφήσω
τη λευκή χιονισμένη κορυφή
που ζέσταινε μ' ένα γυμνό χαμόγελο
την απέραντη μόνωσή μου.
Θα τινάξω απ' τους ώμους μου
τη χρυσή τέφρα των άστρων
καθώς τα σπουργίτια
τινάζουν το χιόνι
απ' τα φτερά τους...
Θα 'μαι το γλυκό παιδί
που χαμογελάει
στα πράγματα και στον εαυτό του
χωρίς δισταγμό και προφύλαξη.
Σαν να μην γνώρισα τα χλωμά μέτωπα
των χειμωνιάτικων δειλινών
τις λάμπες των άδειων σπιτιών
και τους μοναχικούς διαβάτες
κάτω απ’ τη σελήνη του Αυγούστου.
Ένα παιδί.
Είχα κλείσει τα μάτια
για ν' ατενίζω το φως...
Τις νύχτες
αφουγκραζόμουν τους θρόους της σιγής
κ' η ανάσα του χαμόγελου
δε γνώριζε τη μετάνοια...
Κ' ήρθες εσύ.
Γεώργιος Ιακωβίδης - Άνοιξη
Κοίταξε αγαπημένη
πώς σε κοιτάζουν
τα λυπημένα χέρια μου...
Κρατούσαν
ένα λουλούδι σιωπηλό
και παίζαν τρυφερά κι αδέξια
στους ραγισμένους δρόμους...
Γιώργος Βαρλάμος - Κυκλάμινα
Βηματίζεις
μέσα στα σκονισμένα δώματά μου
μ' ένα πλατύ ανοιξιάτικο φόρεμα,
που ευωδιάζει πράσινα φύλλα,
φρεσκοπλυμένο ουρανό
και φτερά γλάρων
πάνω από θάλασσα πρωινή.
Μέσα στο βλέμμα σου ηχούν
κάτι μικρές φυσαρμόνικες
από κείνες που παίζουν
τα πολύ εύθυμα παιδιά
στις εαρινές εξοχές...
Συμεών Σαββίδης - Γύρω-γύρω όλοι
Πάμε στους αγρούς,
να φορέσουμε στα δάχτυλα
τις παπαρούνες και τον ήλιο
και τη νέα χλόη...
Να ο ήλιος πού τρέχει
μέσα στα δάση.
Δεν έχουμε αργήσει.
Γερανιώτης Δημήτριος - Κοπέλα σε Αγρό
Η κωδωνοκρουσία του φωτός
μας υποδέχεται
στο ξανθό ακροθαλάσσι.
Η αυγή περνάει στην αμμουδιά
βρέχοντας μόλις τα γυμνά της πέλματα
στο χρυσό κύμα.
Κωνσταντίνος Βολανάκης - Το σπίτι του ψαρά
Μια νέα κοπέλα
άνοιξε το παράθυρο
και χαμογέλασε στη θάλασσα.
Έκλεισε τα μάτια της στο φως
για να ατενίσει βαθιά της
την υπόκωφη λάμψη
του χαμογέλιου της.
Άκου τα σήμαντρα
των εξοχικών εκκλησιών.
Φτάνουν από πολύ μακριά
από πολύ βαθιά.
Απ΄ τα χείλη των παιδιών
απ΄ την άγνοια των χελιδονιών
απ΄ τις άσπρες αυλές της Κυριακής
απ΄ τ΄ αγιοκλήματα και τους περιστεριώνες
των ταπεινών σπιτιών.
Μιχάλης Οικονόμου - Πόρος, Άγιος Ιωάννης
Άκου τα σήμαντρα
των εαρινών εκκλησιών.
Είναι οι εκκλησίες
που δεν γνώρισαν τη σταύρωση
και την ανάσταση...
Λίτσα Κασούμη - Παπαρούνες
Μακριά, μακριά
μ΄ ένα γλαυκό χαμόγελο
κοιτούσες τον ουρανό
ενώ τα μύρα των σταχυών
και τα βήματα των γυναικών
γελούσαν
μπρος στο παράθυρο σου.
Αγαπημένη
κόβοντας χαμομήλια
και βλέποντας τη θάλασσα
θα ξαναπούμε
την παιδική μας δέηση
με τα πουλιά και με τα φύλλα.
Κι από βαθιά κι από μακριά τα σήμαντρα
των παιδικών εκκλησιών
θα τραγουδούν το τραγούδι
της τρυφερής Ναζαρέτ
πάνω από τους πράσινους κάμπους.
Αγαπημένη
δεν έχω παρά μόνο μιας στιγμής
τη ζωή και το φτερούγισμα...
Αλέκος Φασιανός - Ο φτερωτός φίλος
Δεν ακούς
μες στις ίνες μου
μύρια φτερά μικρών κορυδαλλών
που μόλις τ’ άγγιξε
η πρώτη ακτίνα
της αυγής;
Πόσο είμαι νέος.
Πόσο είμαι νέος
κάτω απ’ τα βλέφαρά σου...
Γεύομαι στα χείλη σου
την πρασινάδα της εξοχής
και τους θρύλους της θάλασσας.
Η ζέστα του κορμιού σου
με ντύνει τον ήλιο...
Βυθίζονται τ' άστρα
στους βυθούς των ματιών σου
κι ανθίζουμε εμείς
έμπιστοι κι ωραίοι
καθώς τα πλάσματα
την πρώτη μέρα του Θεού
που δεν είχαν ρωτήσει κι' απορήσει.
Τι ζέστα.
Δεν ακούγεται πια
το βήμα του αιώνιου επαίτη
έξω στους παγωμένους δρόμους...
Κι η μεγάλη θερμάστρα ανασυνθέτει
τους θρόους των φυλλωμάτων
το φεγγάρι της άνοιξης
και τα κουδούνια των προβάτων
στις ανθισμένες πλαγιές της βραδιάς.
Αντωνοπούλου Νικολέττα - Παπαρούνες
Πέταξα
στο φωτεινό σου διάδρομο
την πανοπλία μου.
Ήμουν γυμνός όταν εχτύπησα
τη θύρα του κοιτώνα σου.
Γιάννης Μόραλης - Κλασική Αθήνα
Λουσμένος τα φέγγη
της προσδοκίας
μιας ακέριας ζωής
έσταζαν απ’ τα μέλη μου
σταγόνες του ήλιου...
Γονατισμένος προσεύχομαι
Θεέ μου Θεέ μου
η αγάπη μου ΄χε λείψει
για να χαρώ και να νοήσω
το μεγαλείο σου.
Γιώργος Σαμαρτζής - Ανθισμένος κάμπος
Οι φλοίσβοι της βραδιάς
κι οι ανταύγειες των γιασεμιών
περιμένουν μπροστά στο κατώφλι μας
μιαν απάντηση...
Η αγάπη
πιο μεγάλη
απ' τη σιωπή
γεφυρώνει το θεό με τον άνθρωπο
και γεμίζει το απέραντο χάσμα
με φτερά και λουλούδια...
Χαράζει.
Ησυχία.
Κούραση των θεών.
Ποιος είναι;
Μια αχτίνα κρούει
με το μικρό της δάχτυλο
το κλειστό τζάμι.
Μη μιλήσεις.
Δυο κορμιά
στίλβουν στην πάχνη —
δυο πελαργοί
ασάλευτοι
στη στέγη του κόσμου
πάνω απ' την κατανυκτικότητα
των πρωινών ανθισμένων πεδιάδων.
Χρύσα Βέργη - Η γλώσσα της γης
...Τα τρυφερά λυκόφωτα
οι πράες καμπύλες των βουνών
και τα λαμπρά βράδια του θέρους
με ρωτούσανε πού είσαι ω Αγάπη...
Τις νύχτες του έαρος
που η γύρη των άστρων
και των λουλουδιών
αγρυπνούσε στο δέρμα μου
μια λυπημένη ανταύγεια
σερνόταν στην απέραντη ψυχή μου
γιατί αργούσες να 'ρθεις, Αγάπη...
Εσένα περιμένοντας
γέμισα τους κήπους μου
με λευκούς κρίνους
για να βυθίζεις τις κνήμες σου
αυτά τα βράδια τ' αργυρά
που η σελήνη ραντίζει με δρόσο
τη φιλντισένια υψωμένη μορφή σου.
Για σένα, Αγάπη, ετοίμασα τα πάντα
κι αν έμαθα να τραγουδώ τόσο γλυκά
ήταν γιατί στην ίδια τη φωνή μου
ζητούσα να 'βρω τα ίχνη των βημάτων σου
ζητούσα να φιλήσω
μονάχα και τη σκόνη του ίσκιου σου
ω Αγάπη.
Γεώργιος Προκοπίου - Άνοιξη
Εγώ που κοιμήθηκα
(πόσα χρόνια)
δίχως φωτιά δίχως λυχνία
εγώ που αγκάλιαζα μονάχα
τη σιωπηλή σκιά μου
γύμνωσα τα χείλη μου
για να ψάλλουν
τον ερχομό σου...
Άφησέ με να κλάψω
στα γόνατά σου
μες στην ευεργεσία του χαδιού σου.
Γιώργος Σταθόπουλος - Ζευγάρι
Πλάθοντας άνθη ανώφελα
λησμόνησα να ζήσω.
Πίσω
απ' των βιβλίων τα κάγκελα
φυλάκισα τα ρόδινα
των ημερών μου πρόσωπα...
Δημήτρης Μυταράς - Βάζο με λουλούδια
Το κίτρινο φέγγος
της λάμπας
δάκρυζε το δώμα μου
ενώ οι φωνές των κάμπων
και των πουλιών
πλημμυρούσαν την απέραντη νύχτα
του Ιουλίου.
Έξω
η θάλασσα και ο ουρανός.
Μέσα
η καθηλωμένη μορφή
τα κενά χέρια...
Αλίνα Μάτσα - Δάσος
Ρόδινες ώρες
ρόδινες οπώρες.
Γελά ο καιρός γελάει
κυλάει ρυάκι υγείας
ανάμεσα σε ροδοδάφνες.
Έξω η κατάχρυση μεσημβρία
καίγεται στις φλέβες
των τζιτζικιών.
Ακούμε τις φωνές των παιδιών
που λούζονται στον ήλιο
και στη θάλασσα.
Ξέρουμε τα εξοχικά κέντρα
κρυμμένα στο δάσος
λίγο πιο πάνω απ' τ' ακρογιάλι.
Γεράσιμος Στέρης - Ομηρικό ακρογιάλι
Στα πλυμένα τζάμια τους
γελούν οι ανταύγειες
του γλαυκού και του πράσινου.
Δροσερό φως
μισοκλείνει τα μάτια του
κάτω απ' τα δέντρα...
Αραγμένα τ' άσπρα καΐκια
οι σκιές των γλάρων
γράφονται
στην υγρήν αμμουδιά
και στη σάρκα σου...
Ιωάννης Γεωργιόπουλος - Κήπος
Απλώνουμε τα χέρια
στον ήλιο
και τραγουδάμε.
Το φως κελαηδάει
στις φλέβες του χόρτου
και της πέτρας.
Οι κραυγές της ζωής
τεντώσαν τόξα δύναμης
τα κλαδιά...
Κάθε πουλί
που βουτάει στο γαλάζιο
κάθε χορταράκι
που φυτρώνει στην άκρη του δρόμου
μας φέρνει το μήνυμα του Θεού.
Οι άνθρωποι
περνούν πλάι μας
ωραίοι αγαπημένοι
ντυμένοι
τ' όνειρό μας τη νιότη μας
και την αγάπη μας.
Οικονόμου Οδυσσέας - Κυρία στα λευκά
Αγαπούμε
τον ουρανό και τη γη
τους ανθρώπους και τα ζώα
τα ερπετά και τα έντομα.
Είμαστε κι εμείς
όλα μαζί
κι ο ουρανός και η γη.
Το κορμί μας περήφανο
απ' της χαράς την ομορφιά.
Το χέρι μας παντοδύναμο
απ' την ορμή της αγάπης.
Μέσα στη φούχτα της αγάπης
χωράει το σύμπαν.
Σπύρος Βασιλείου - Ανοιξιάτικα λουλούδια
Άξιζε να υπάρξουμε
για να συναντηθούμε.
Το φιλί μας εσφράγισε
την αιώνια σιγή.
Δε μένει πια κενή
μήτε μια ρόδινη γωνία
των κυττάρων μας...
Αχιλλέας Χρηστίδης - Λουλούδια
Χαρά χαρά.
Δε μας νοιάζει
τι θ' αφήσει το φιλί μας
μέσα στον χρόνο και στο τραγούδι...
Ένα μικρό παράθυρο
βλέπει τον κόσμο.
Ένα σπουργίτι λέει
τον ουρανό.
Σώπα...
Άγγελος Παναγιώτου - Γυναίκα με ορχιδέες
Σωπαίνουμε κι ακούμε
μες στο γαλάζιο βράδυ
την ανάσα της θάλασσας
καθώς το στήθος κοριτσιού ευτυχισμένου
που δε μπορεί να χωρέσει
την ευτυχία του.
Ένα άστρο έπεσε.
Είδες;
Σιωπή.
Κλείσε τα μάτια.
Ουμβέρτος Αργυρός - Βουνοπλαγιά
Δε φοβούμαι.
Ντυμένος το φέγγος
της θωπείας σου
περνώ τολμηρός
μέσ’ απ’ το δάσος της νύχτας...
Εγώ θα δείχνω στη βροχή
αυτό το εαρινό τριαντάφυλλο
που απόθεσε στα χέρια μου η θωπεία σου
και θα χαμογελώ ιλαρός
μέσα στη μόνωσή μου...
Γιώργος Χαδούλης - Κήπος
Κλείνω τα βλέφαρα
κάτω απ' την ήρεμη νύχτα
κι ακούω να κελαηδούν μυριάδες άστρα
εκεί όπου σύρθηκαν τα δάχτυλά σου
πάνω στη σάρκα μου.
Είμαι
ο έναστρος ουρανός
του θέρους...
Δάφνη Αγγελίδου - Πυγολαμπίδες
Αγαπημένη
έλα να μοιραστούμε
τα δώρα που μου ‘φερες.
Ιδού, το δάσος λυγίζει
απ' το βάρος των ανθών και των φύλλων του.
Θάνος Τσίγκος - Λουλούδια
Η εσπέρα γέρνει.
Μια δέσμη ρόδα
στα μαλλιά σου.
Ανάλαφρη, ανάλαφρη.
Γέρνει.
Κοιτάω τις ώρες
φωτεινές
να διαλύονται στα βάθη
του προσώπου σου.
Αλέκος Φασιανός - Ζευγάρι
Ένα χελιδόνι
μέσα στο δείλι
φωνάζει.
Δυο άνθρωποι.
Ο ίσκιος τους στο δρόμο.
Δεν προσέχουμε.
Μια μικρή λάμψη
γυρεύει ακρόαση.
Δεν είμαστε εδώ...
Νίκος Αίμα - Το δέντρο της άνοιξης
Η γύρη του φιλιού μας
προετοιμάζεται
με τις ανταύγιες των πραγμάτων.
Ωραία που ριγούν
πυκνώνουν
πάνω στη σάρκα σου.
Μέσ' απ' το βλέμμα σου
αγαπημένη
κοιτάω
τον κόσμο...
Δεν ξέρω πια να τραγουδώ.
Σου ανήκω.
Η ζωή μου ανήκει.
Βασίλης Σπεράντζας - Ζευγάρι στην εξοχή
Η καλοκαιρινή βραδιά
έμπαινε απ’ το παράθυρο
στη λευκή κάμαρα
του πατρικού σπιτιού μου.
Ξαπλωμένος
στο παιδικό κρεβάτι μου
με μισόκλειστα βλέφαρα
άκουγα τ' άστρα και τους γρύλους
να τετερίζουνε στους κάμπους.
Κάτω από την εγκάρδια λάμπα
η μητέρα κεντούσε
μιαν άγκυρα με μπλε μετάξι
στη λινή μου ποδιά...
Μια μυρωδιά χόρτου νωπού και γιασεμιού
κυμάτιζε στον ήπιο αέρα.
Κι ένα βήμα ελαφρό,
σαν από ακτινοβόλο πόδι Αγγέλου
τριγύριζε το σπίτι μας.
Ήταν το βήμα σου, ω Αγάπη,
που έψαχνε τόσα χρόνια πριν
κάτω απ' τη θερινή σελήνη
να μ' ανταμώσει...
Αγάπη, εσύ μου ξανάφερες
τ' άσπρα πουλιά της μητέρας
κι αυτή την άγκυρα που δένει
στο σιγαλό λιμάνι
τα πληγωμένα καΐκια...
Γιάννης Τσαρούχης - Άνοιξη
Τα μαλλιά σου
αρωματίζουν τη νύχτα...
Στις διάφανες φλέβες
των λουλουδιών
ακούμε
το ρόδινο σφυγμό της διάρκειας
που συγγενεύει με το αίμα μας.
Ακούμε την καρδιά των εντόμων
και των φύλλων
να πάλλει σιμά στην καρδιά μας...
Τύλιξέ με.
Φοβούμαι, αγαπημένη.
Πώς μπορεί η γη
να κρατήσει στα χέρια της
τόση ευτυχία...
Στέλλα Καριάκα - Πανδαισία λουλουδιών
Απόψε η νύχτα στάθηκε
ανάμεσα στην επαφή μας.
Ριγείς αγαπημένη
περιβλημένη
τ' αργυρό ψύχος της σελήνης...
Εμείς σε ντύσαμε
μ' όλο τον ήλιο
μ' όλη την καρδιά μας
κι όταν θα χάνεσαι
στου δρόμου τη στροφή
θα χάνονται μαζί σου
— σκόνη χλωμή πίσω απ' το βήμα σου
τ' αστέρια τα πουλιά και τ' άνθη...
Σπύρος Βασιλείου - Ένα μπουκέτο λουλούδια και κοχύλια
Γερμένοι
στην ανθισμένη βάρκα
βρέχουμε τα δάχτυλα
στην ανήσυχη θάλασσα
νιώθοντας ως τα βάθη μας
το ρίγος της αιώνιας διάρκειας...
Μέσα στον ύπνο μου θ' ακούω
των ιστίων το πλατάγισμα
και τις ανάσες των ανέμων.
Αλέκος Φασιανός - Απελευθερωτης
Αντίκρυ
ένας αμίλητος Θεός
ήρεμος θα κωπηλατεί
και στα μαλλιά του θα σπιθίζουν
θρύμματα διαμαντιών
οι ωχρές ρανίδες
του φεγγαριού
και του νερού.
Μη με ξυπνήσεις...
Ας κοιμηθούμε
στην ανθισμένη πλώρη
δίχως όνειρο...
Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας - Το πρώτο πρωινό του κόσμου
...Στους αυλούς των οστών μας
εκπνέει ο τελευταίος
φλοίσβος του ηλίου...
Κρυώνεις;
Τα φύλλα θρόισαν.
Τυλίγεις το γυμνό σου τράχηλο
με την εσάρπα μιας χλωμής ανταύγειας
και προσηλώνεσαι στους βυθούς...
Όμως η αόρατη θάλασσα
παφλάζει ακόμα
κι ακούμε πάλι εντός μας
τους βόμβους των ρόδων
που ανασυγκροτούνται.
Νίκος Αίμα - Νυχτερινό τοπίο στη θάλασσα
Η δεσποτεία της νύχτας
πάνω στα μέτωπά μας και στους δρόμους.
Του χεριού σου η λευκότητα
θαμπώνει και δύει
στη γαλανή διαφάνεια των σκιών
— κρίνος χλωμός που βυθίζεται
σε βραδινά νερά...
Θεόδωρος Πανταλέων - Φρούτα και λουλούδια
Κοίταξε πέρα
η χιονισμένη κορυφή
λαμπρή και σιωπηλή
μου νεύει
λευκό μαντήλι ειρήνευσης.
Η ομιλία της μοναξιάς
περνάει τα παγωμένα δάχτυλά της
στο μέτωπό μου
ζητώντας να σφετεριστεί
το ύστερο μύρο
του κήπου μας...
Μας άγγιξε ψυχρό
το φθινοπωρινό λυκόφως...
Πως ερημώθηκε ο τόπος.
Τα εξοχικά κέντρα κλεισμένα.
Απ' τα σπασμένα τζάμια τους
περνοδιαβαίνουν οι άνεμοι
σφυρίζοντας
στις άδειες φιάλες
και στα κατάκοπα πολύφωτα.
Μέσα στο δάσος
οι έρημοι πάγκοι
συνομιλούν μυστικά
με τα πεσμένα φύλλα
και με τους ίσκιους.
Γιάννης Μητρακας - Ο αληθινός έρωτας των ηλιοτρόπιων
Εδώ κι εκεί απομένουν
τα μαύρα σημάδια
κι οι στάχτες
απ' τις φωτιές που ανάβαν
χαρούμενα παιδιά
τα βράδια του θέρους.
Λίγο πιο κάτω
η θάλασσα θαμπή
ξεδιπλώνει τα ρίγη
του ατελεύτητου δέους...
Ακούμε το βήμα της ομίχλης
στους έρημους δρόμους...
Ο ήλιος με φωνάζει.
Στάθης Κουκόπουλος - Ένας μάστορας ήλιος
Ξημερώνει.
Η αχλύ παραμερίζει.
Τα πράγματα
σκληρά λαμπερά κι αδιάψευστα.
Πόσους μήνες κοιμηθήκαμε.
Ξεχασμένοι ξεχαστήκαμε
σ' ένα θάμβος πυκνό
από νύχτα κι από ήλιο.
Δεν κλαίω
γιατί ο ύπνος μ' αρνήθηκε.
Πίσω απ' τον κήπο μας
υπάρχουν κι άλλοι κήποι...
Φεύγει το θέρος
μα το τραγούδι μένει...
Άνοιξε τα παράθυρα
να μπει το φως
η ατίθαση ριπή του ανέμου
το αψύ χνώτο
των μεγαλόπρεπων βουνών...
Άνοιξε τα παράθυρα
να δεις το σύμπαν ανθισμένο
μ' όλες τις παπαρούνες του αίματός μας
- να μάθεις να χαμογελάς.
Ιόλη Ξιφαρά - Άνοιξη
Δε βλέπεις;
Καθώς απομακρύνεται η άνοιξη
πίσω της έρχεται η νέα μας άνοιξη.
Νά τος ο ήλιος
πάνω απ' τις μπρούντζινες πολιτείες
πάνω απ' τους πράσινους αγρούς
μες στην καρδιά μας.
Νιώθω στους ώμους
το βαθύ μυρμήγκιασμα
καθώς φυτρώνουν
όλο πιο νέα και πιο μεγάλα
τα φτερά μας...
Νίβομαι στο φως
βγαίνω στον εξώστη
γυμνός
ν' αναπνεύσω βαθιά
τον αιώνιο αγέρα
με τ' αδρά μύρα
του νοτισμένου δάσους
με την αλμύρα
της απέραντης θάλασσας.
Αστράφτει ο κόσμος
ακούραστος.
Κοιτάχτε.
Νικόλαος Γύζης - Εαρινή Συμφωνία
Ας δούμε και ας ακούσουμε τον ίδιο τον ποιητή να απαγγέλει ένα πολύ μικρό απόσπασμα από την Εαρινή συμφωνία.