Πέμπτη 2 Μαΐου 2024

Μουσική α καπέλα για το Πάσχα


Η έκφραση α καπέλα σημαίνει στα ιταλικά «όπως στην καπέλα, το παρεκκλήσι». 
Και φυσικά εννοείται η Καπέλα Σιξτίνα, στο Βατικανό, στην οποία μέχρι το 17ο αιώνα τραγουδούσαν χωρίς τη συνοδεία οργάνων.
Άρα α καπέλα σημαίνει μόνο φωνές, χωρίς μουσική υπόκρουση.
Από τον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση, μέχρι τις μέρες μας, εκατοντάδες καλλιτέχνες συνέθεσαν μουσική για να τραγουδιέται χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων.
Τις περισσότερες φορές είναι θρησκευτική και οι φωνές των ανθρώπων ακούγονται σχεδόν αγγελικές και σε μεταφέρουν σε τοπία ονειρικά, γεμάτα γαλήνη και κατάνυξη.
Ας ακούσουμε μερικά τέτοια έργα κλασσικής μουσικής.


Γκρεγκόριο Αλλέγκρι - Μιζερέρε (Ελέησόν με)
Ο Γκρεγκόριο Αλλέγκρι (1582-1652) ήταν Ιταλός συνθέτης.
Το Μιζερέρε είναι το πιο γνωστό του έργο. 
Για πολλά χρόνια είχε καθιερωθεί ως βασικό κομμάτι για την Καπέλα Σιξτίνα, τη Μεγάλη εβδομάδα.
Το Βατικανό θέλοντας να διατηρήσει τη μυστικότητα γύρω απ' αυτό, απαγόρεψε την αντιγραφή του και επέβαλλε στους τραγουδιστές την εκτέλεσή του από μνήμης. 
Λέγεται ότι ο δεκατετράχρονος Μότσαρτ, όταν επισκέφτηκε την Ιταλία, το 1770, ακούγοντάς το μόλις δύο φορές κατάφερε να το αποτυπώσει, κι έτσι δημιούργησε το πρώτο πειρατικό αντίγραφο.


Άρβο Πέρτ - O θρήνος του ελαφιού
Ο Εσθονός  Άρβο Πέρτ (1935) είναι ένας από τους κορυφαίους μουσικοσυνθέτες της εποχής μας στην κλασική και θρησκευτική μουσική.
Το έργο του διακρίνεται από μία αφοπλιστική απλότητα στις μελωδίες και έντονη εσωτερικότητα στο ύφος.
Το μοτέτο «Ο θρήνος του ελαφιού» στηρίζεται σε μια παλιά ιρλανδική προσευχή.


Σεργκέι Ραχμάνινοφ - Εσπερινοί
Ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ (1873-1943) ήταν Ρώσος συνθέτης, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας. 
Η μουσική του διακρίνεται από ρομαντισμό και ευαισθησία.
Το χορωδιακό έργο «Η Ολονύχτια Αγρυπνία», που είναι γνωστό με τον τίτλο «Εσπερινοί», γράφτηκε το 1915.
Τα κείμενα είναι παρμένα από την ρωσική, ορθόδοξη χριστιανική λειτουργία, ενώ πολλές από τις μελωδίες είναι εμπνευσμένες από ρωσικούς και βυζαντινούς ψαλμούς.
Το παρακάτω απόσπασμα βασίζεται στη μελωδία του Ακάθιστου Ύμνου, «Τη Υπερμάχω».


Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι - Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου
Ο Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893) ήταν Ρώσος συνθέτης της ρομαντικής περιόδου.
Είναι γνωστός για τα κοντσέρτα του και τα μπαλέτα, όπως τη «Λίμνη των κύκνων» και τον «Καρυοθραύστη».
To 1878 συνέθεσε ένα χορωδιακό έργο που αποτελείται από κείμενα της Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. 


Έρικς Έσενβαλντς - Φως αιώνιο
Ο Έρικς Έσενβαλντς (1977) είναι Λετονός συνθέτης, κυρίως χορωδιακής μουσικής.
Οι στίχοι του παρακάτω κομματιού προέρχονται από εδάφιο ενός λειτουργικού άσματος της Καθολικής Εκκλησίας που ψαλλόταν για να τιμήσει τους νεκρούς.


Νικολάι Γκολάνοφ - Ύμνος των Χερουβίμ
Ο Νικολάι Γκολάνοφ (1891-1953) ήταν Σοβιετικός κυρίως μαέστρος αλλά και συνθέτης.
Διηύθυνε τις παραστάσεις πρεμιέρας πολλών έργων.
Συνέθεσε ορχηστρική μουσική αλλά και χορωδιακά έργα.


Ρίτσαρντς Ντούμπρα - Χαίρε, Βασίλισσα των ουρανών
Ο Rihards Dubra (1964) είναι Λετονός συνθέτης. 
Πολλά από τα έργα του έχουν θρησκευτικά θέματα, όπως το παρακάτω που είναι αφιερωμένο στην Παναγία.


Τόμας Τάλις - Αν εσείς με αγαπάτε
Ο Τόμας Τάλις (1505-1585) ήταν Άγγλος συνθέτης της εποχής της Αναγέννησης. 
Είναι γνωστός για τα έργα θρησκευτικής μουσικής και άλλα είδη.
Tο «Αν εσείς με αγαπάτε» είναι ένας ύμνος για τέσσερις φωνές με κείμενο από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη. 
Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1565 και αποτελεί μέρος του ρεπερτορίου της Αγγλικανικής εκκλησιαστικής μουσικής. 


Τζέιμς Μακ Μίλλαν - Μιζερέρε (Ελέησόν με)
Ο Τζέιμς Μακ Μίλλαν (1959) είναι συνθέτης και μαέστρος από τη Σκωτία, με πληθώρα εργογραφία.
Το «Μιζερέρε» είναι ένα κομμάτι και προορίζεται για μικτή χορωδία.
Ο ψαλμός που μελοποίησε ο ΜακΜίλαν στα Λατινικά είναι ο ίδιος με αυτόν του Αλέγκρι: «Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου».


Ζόλταν Κόνταϊ - Το τραγούδι της Έλευσης
Ο Ζόλταν Κόνταϊ (1882-1967) ήταν Ούγγρος συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας, μουσικοπαιδαγωγός και φιλόσοφος.
Το  λατινικό τραγούδι «Ω! έλα Εμμανουήλ», του οποίου ο συγγραφέας είναι άγνωστος, χρονολογείται γύρω στον 11ο αιώνα.
Το 1943 ο Κόνταϊ έγραψε το χορωδιακό έργο «Το τραγούδι της Έλευσης», βασισμένο στη μελωδία του «Ω! έλα Εμμανουήλ» και τραγουδισμένο κυρίως με λατινικούς ή ουγγρικούς στίχους.


Τζιουζέπε Ταρτίνι - Στάμπατ Μάτερ
Ο Τζουζέπε Ταρτίνι (1692-1770) ήταν Ιταλός συνθέτης και βιολονίστας της εποχής του Μπαρόκ.
Έναν χρόνο πριν τον θάνατό του μελοποίησε, όπως εκατοντάδες άλλοι μουσικοί, το πασίγνωστο ποίημα «Στάμπατ Μάτερ» που γράφτηκε τον 13ο αιώνα από έναν φραγκισκανό μοναχό.
Το ποίημα αναφέρεται στην Παναγία που στέκεται και θρηνεί κάτω από τον σταυρό, βλέποντας το παιδί της να ξεψυχά.


Αντόνιο Λόττι - Σταυρωθέντας
Ο Αντόνιο Λόττι (1667-1740) ήταν Ιταλός συνθέτης της εποχής του Μπαρόκ.
Συνέθεσε χορωδιακή, θρησκευτική μουσική, όπως επίσης όπερες και οργανική μουσική.
Το παρακάτω χορωδιακό παίρνει το λόγια από το «Σύμβολο της Πίστεως (Πιστεύω)»: «...σταυρωθέντας τε υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου, και παθόντας και ταφέντας, και αναστάντας τη τρίτη ημέρα κατά τας Γραφάς και ανελθόντας εις τους ουρανούς...»


Κνουτ Νίστετ - Αθάνατε Μπαχ
Ο Κνουτ Νίστετ (1915-2014) ήταν Νορβηγός συνθέτης.
Οι κύριες συνθέσεις του για χορωδίες και σολίστ φωνητικών βασίζονται κυρίως σε κείμενα από τη Βίβλο.
Το 1988 έγραψε τη χορωδιακή, α καπέλα, σύνθεση, για μικτή χορωδία, «Αθάνατε Μπαχ» που βασίζεται στο τραγούδι του Μπαχ, «Έλα, γλυκέ θάνατε».


Πέτερις Μπουτάνς - Εν αρχή ην ο λόγος
Ο Πέτερις Μπουτάνς (1942-2020) ήταν Λετονός συνθέτης ορχηστρικής αλλά και χορωδιακής μουσικής.
Το παρακάτω χορωδιακό παίρνει τους στίχους του από ένα κείμενο, από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, που ψάλλεται την Κυριακή του Πάσχα.


Ουίλιαμ Κόρνις - Ήρεμε, κοκκινολαίμη
O Ουίλιαμ Κόρνις (1465-1523) ήταν Άγγλος συνθέτης, δραματουργός, ηθοποιός και ποιητής.
Συνέθεσε πολλά έργα θρησκευτικής μουσικής αλλά και κοσμικά τραγούδια, όπως είναι ο «Ήρεμος κοκκινολαίμης».


 Χίλντεγκαρντ Φον Μπίνγκεν - Ω! Ευχάριε
Η Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν (1098-1179) ήταν Γερμανίδα  συγγραφέας, συνθέτρια, φιλόσοφος και η σημαντικότερη θρησκευτική ηγέτιδα στην Ευρώπη του 12ου αιώνα.
Λέγεται ότι έβλεπε οράματα και θεωρούσε ότι η μουσική ήταν μέσο επικοινωνίας με τον Θεό.
Συνέθεσε 77 εκκλησιαστικούς ύμνους και ένα θρησκευτικό θεατρικό έργο με μουσική. 
Ο παρακάτω ύμνος αναφέρεται στον Άγιο Ευχάριο.


Σάμιουελ Μπάρμπερ- Άγκνους Ντέι
Ο Σάμουελ Μπάρμπερ (1910-1981) ήταν σημαντικός Αμερικανός συνθέτης κλασικής μουσικής του 20ου αιώνα.
Το πιο γνωστό έργο του είναι το Αντάτζιο για Έγχορδα. 
Χρησιμοποιήθηκε σε πολλές σειρές και κινηματογραφικές ταινίες.
Το 1967, ο συνθέτης διασκεύασε το «Αντάτζιο» για μικτή χορωδία, προσθέτοντας τους λατινικούς στίχους του «Άγκνους Ντέι (Ο αμνός του Θεού)» από τη λειτουργία της Δυτικής Εκκλησίας.


Τζον Τάβενερ - Ο αμνός
Ο Άγγλος συνθέτης Τζόν Τάβενερ (1944-2013) που είναι γνωστός για τα αφαιρετικά θρησκευτικά του έργα, επηρεάστηκε από τη βυζαντινή μουσική και την ορθόδοξη εκκλησία.
Κατοικώντας στην Εύβοια, αγάπησε τη χώρα και εμπνεύστηκε από τον ελληνικό πολιτισμό.
Από τα δημοφιλέστερα έργα του Τάβενερ είναι «ο Αμνός», σε στίχους του Ουίλιαμ Μπλέικ, γραμμένο μέσα σε ένα απόγευμα το 1982 για τον ανιψιό του, για τα τρίτα γενέθλιά του. 


Άκου όλη τη μουσική της ανάρτησης στις παρακάτω λίστες.