Τα νανουρίσματα είναι τραγούδια, συνήθως μικρά σε διάρκεια, που σκοπός τους είναι να ηρεμήσουν το παιδί και να το κάνουν να κοιμηθεί.
Παλιότερα η μαμά ή η γιαγιά ήταν εκείνες που νανούριζαν το παιδί, αλλά στις μέρες μας και οι μπαμπάδες σιγοτραγουδούν στα παιδάκια τους νανουρίσματα.
Κουνώντας απαλά και ρυθμικά την κούνια ή το κρεβατάκι, η μητέρα τραγουδά γλυκά και ψιθυριστά απλές μελωδίες που συνήθως έχουν μέσα τη λέξη «νάνι».
Πάρα πολλά νανουρίσματα είναι παραδοσιακά και η προέλευσή τους χάνεται μέσα στους αιώνες και στους λαούς.
Διαδόθηκαν από στόμα σε στόμα, από τη μάνα στο παιδί και από το παιδί στο δικό του παιδί.
Πολλοί όμως σύγχρονοί δημιουργοί ένιωσαν την ανάγκη και έφτιαξαν τα δικά τους νανουρίσματα.
Ας ακούσουμε λοιπόν μερικά όμορφα νανουρίσματα.
Νάνι
Ερμηνεία: Μαρίνα Σάτι
(Στίχοι: Σωκράτης Μάλαμας, Φωτεινή Λαμπρίδη,
Μουσική: Μαρίνα Σάτι)
Κοιμήσου άστρο της αυγής,
κοιμήσου νιο φεγγάρι,
μαζί με το τραγούδι μου,
καρδιά μου και λουλούδι μου.
Είναι τα χέρια μου αδειανά,
σκιές στο μαξιλάρι.
Αχ, ξαναγύρνα μοίρα μου
στην αγκαλιά μου πάλι.
Κοιμήσου, ανθέ και γιασεμί,
κοιμήσου νιο φεγγάρι.
Δε θα σε βρουν οι παιδεμοί
γιατί κρατώ λυχνάρι.
Και θα σου φέγγω μη χαθείς
για να γυρίσεις πίσω.
Κοιμήσου, ανθέ και γιασεμί,
κι εγώ θα σε ξυπνήσω.
Πάρε το ύπνε το παιδί
Ερμηνεία: Αλίκη Μαργαρού
(Κρητικό παραδοσιακό)
Πάρε το ύπνε το παιδί
κι άμε το στα περβόλια,
γέμισε τα στηθάκια του
γαρίφαλα και ρόδα.
Κοιμήσου εσύ μωράκι μου
σε κούνια καρυδένια,
σε ρουχαλάκια ακέντητα
και μαργαριταρένια.
Κοιμήσου με τη ζάχαρη,
κοιμήσου με το μέλι
και νίψου με το ανθόνερο
που νίβονται οι αγγέλοι.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Σαββίνα Γιαννάτου
(Παραδοσιακό)
Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά,
έλα πάρε και τούτο,
μικρό μικρό σου το 'δωσα,
μεγάλο φέρε μου το.
Μεγάλο σαν ψηλό βουνό,
ψηλό σαν κυπαρίσσι
ν' απλώνονται οι κλώνοι του
σ' ανατολή και δύση.
Αχ, αχ νάνι, νάνι που το μεγάλωσαν
τρεις αδερφές και μάνα,
και πάλι δεν τους φτάνανε
πήραν και παραμάνα.
Αχ, αχ νάνι.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Τάνια Τσανακλίδου
(Ποίηση: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Μουσική: Χρήστος Λεοντής)
Ασημιά κουδούνια αντηχούν στον δρόμο
πούθε πας μικρό μου ηλιοχιόνιστο;
Πάω στις μαργαρίτες πέρα στο λιβάδι,
πράσινο λιβάδι, σα ζωγραφιστό.
Πούθε πας μικρό μου διόλου δεν φοβάσαι
πέρα είν' το λιβάδι ώρες μακριά.
Η δικιά μου αγάπη διόλου δεν φοβάται
τ' ανοιχτό τ' αγέρι την δενδροσκιά.
Τότε να φοβάσαι γιόκα μου τον ήλιο,
ακριβό μου αγόρι, ηλιοχιόνιστο.
Τα μαλλιά μου ο ήλιος τα 'καψε για πάντα
κι είμαι ασπρομάλλης δυο χρονώ μωρό.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Ελεονώρα Ζουγανέλη
(Στίχοι: Ισιδώρα Σιδέρη, Μουσική: Μιλτιάδης Σελιτσανιώτης)
Χαρά μου, μάτια μου γλυκά,
βλέφαρα στολισμένα,
της χρυσαυγής τα χρώματα έχεις ταξιδεμένα.
Χαρά μου, στόμα μου γλυκό,
με το χαμόγελό σου
να σεριανάς τον άγγελο που έχεις στο πλευρό σου.
Φεγγοβολάς βλαστάρι,
μου στ' όνειρο ταξιδεύεις,
τους γαλαξίες τριγυρνάς και το Θεό γυρεύεις.
Κοιμήσου αγγελούδι μου,
βελούδινο το βράδυ,
το στήθος μου προσκέφαλο και η ψυχή μου χάδι.
Ο ύπνος που σε τύλιξε
τώρα σε φέρνει πίσω
και 'γω που είμαι πλάι σου χάρες να σε στολίσω.
Άστραψεν η ανατολή
Ερμηνεία: Ευανθία Μυλωνά
(Παραδοσιακό Μικράς Ασίας)
Άστραψεν η ανατολή,
κούνα παραμάνα το παιδί,
και βρόντησεν η δύση,
κούνα το παιδί
μην τύχει και ξυπνήσει.
Ο καβαλάρης διάβηκε,
κούνα παραμάνα το παιδί,
και ροβόλησε στη δύση,
κούνα το παιδί
μην τύχει και ξυπνήσει.
Ροβόλησε κι η Μαριωρή,
κούνα παραμάνα το παιδί,
το σταμνί της να γεμίσει,
κούνα το παιδί,
μην τύχει και ξυπνήσει.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Χαΐνηδες
(Στίχοι: Δημήτρης Αποστολάκης, Μουσική: Μιχάλης Σταυρακάκης)
Κοιμάται ο ήλιος στα βουνά κι η πέρδικα στα δάση
κι εσύ πανσέ και γιασεμί κλείσε τα μάτια μιά στιγμή
ο ύπνος να σε πιάσει.
Μετάξι από τη Βενετιά και μάλαμα απ' την Προύσα
τα όνειρα σου να ντυθούν σαν τα δικά μου μη χαθούν
που τόσο αγαπούσα.
Σ' αυτό τον τόπο οι καιροί φέρνουνε καταιγίδες
μα σώζονται όταν ξεσπούν από καρδιές που αγαπούν
τα όνειρα κι οι ελπίδες.
Κι είναι κραυγή και προσταγή και πάθος του χωμάτου
απ' τον καρπό του άμα φας σα μεγαλώσεις ν' αψηφάς
τα βέλη του θανάτου.
Δώσε καρδιά μου στο παιδί τον πιό γλυκό σου χτύπο
για να του κάνει συντροφιά μες σε βροχή και συννεφιά
όταν εγώ θα λείπω.
Και δε με νοιάζει αν θα χαθώ αφού θα ζεις γιά μένα
είναι της φύσης ο σκοπός κι είσαι του έρωτα καρπός
και μιας αγάπης γέννα.
Το νανούρισμα της ξενιτειάς
Ερμηνεία: Αντωνία Χαραλάμπους
(Παραδοσιακό της Αρμενίας)
Ζύγωσε, αϊτέ, τούτο το παιδί,
δώσ' του δυο φιλιά να αποκοιμηθεί.
Κι ύστερα, αϊτέ, δώσ΄ του δυο φτερά
στο όνειρο του αυτό για να πάει μακριά.
Ζύγωσε, αϊτέ, δώσ΄ του δυο φτερά,
αχ γιατί πονάει τούτη η ξενιτειά.
Κι ασ' το να πετάει πάνω απ' το βουνό,
κείνο μια φορά που είχα για ουρανό.
Κι ύστερα αϊτέ, άσε το να δει
κάτω απ' το βουνό τη δική του γη.
Ζύγωσε, αϊτέ, τούτο το παιδί,
κι όπου και να πας, πάρε το μαζί.
Κι ύστερα αϊτέ, βάλ' το στην καρδιά,
λίγο ουρανό να 'χει να πετά.
Βάλ' το λίγο φως να ΄χει να κοιτά,
τόπος σκοτεινός είν' η ξενιτειά.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Αρετή Κετιμέ
(Στίχοι, Μουσική: Διονύσης Τσακνής)
Κοιμήσου εσύ αστέρι μου κι εγώ θα ΄μαι κοντά σου.
Κοιμήσου εσύ και άνοιξε στα όνειρα πανιά.
Την τύχη σου δεν άφησα ποτέ της να κοιμάται.
Εγώ μόν΄ την ορμήνεψα να σ' έχει από κοντά.
Κοιμήσου, κοιμήσου
και πάρε με στον ύπνο σου μαζί σου.
Κοιμήσου, κοιμήσου
και πάρε με στον ύπνο σου μαζί σου.
Κοιμήσου εσύ και γέμισα λουλούδια την αυλή σου.
Κοιμήσου και σου κέντησα γαλάζια φορεσιά.
Εσύ ακριβέ μου έλειπες μονάχα απ 'τη ζωή μου.
Μα ήρθες και ζωντάνεψες τις μέρες μου ξανά.
Κοιμήσου, κοιμήσου
και πάρε με στον ύπνο σου μαζί σου.
Κοιμήσου, κοιμήσου
και πάρε με στον ύπνο σου μαζί σου.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Λάκης Παπάς
(Ποίηση: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις)
Νάνι το παιδί μου νάνι που δεν ήθελε νερό
τ' άλογό μας το μεγάλο.
Αχ καρδούλα μου ποιος ξέρει τι να λέει το ποταμάκι
στο λιβάδι το χλωρό.
Νάνι, το νερό το μαύρο μες στα πράσινα χορτάρια
που ψιλό τραγούδι πιάνει.
Νάνι την τριανταφυλλιά μου που τη γης δάκρυο ποτίζει
τ' άλογό μας το καλό.
Έχει πόδια λαβωμένα τραχηλιά κρουσταλλιασμένη,
έχει έν' ασημένιο λάζο καρφωμένο μες στα μάτια.
Μόνο μια φορά σαν είδε τ' αντρειωμένα τα βουνά
εχλιμίντρισε κι εχάθη στα νερά τα σκοτεινά.
Αχ πού πήγες άλογό μου που δεν ήθελες να πιεις
αχ μαράζι μες στο χιόνι.
Νάνι το γαρούφαλό μου που τη γης δάκρυο ποτίζει
τ' άλογό μας το καλό.
Μην έρχεσαι μη μπαίνεις το παρεθύρι κλείσ΄ το
με φυλλωσιές ονείρου μ' όνειρα φυλλωσιάς.
Κοιμάται το παιδάκι μου σωπαίνει το μωρό μου.
Αχ πού πήγες άλογό μου που δεν ήθελες να πιεις
άλογο της χαραυγής.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Αλκίνοος Ιωαννίδης
(Παραδοσιακό Κύπρου)
Άγια Μαρίνα και κυρά
που ποκοιμίζεις τα μωρά,
ποκοίμησ’ το κορούδιν μου
και το παλικαρούδι μου.
Κι ύπνε που παίρνεις τα μωρά,
πάρε κι εμέναν τούτο.
Μικρόν, μικρόν σου το ‘δωκα,
μεάλον φέρε μου το.
Επάρ’ το πέρα, γύρισ’ το
και στράφου πίσω φέρ’ μου το.
Να δει τα δέντρη πως αθθούν
και τα πουλιά πως κοιλαδούν.
Πως χαίρουνται, πως πέτουνται
και πάσιν πέρα κι έρκουνται.
Να δει του Μάη τραντάφυλλα,
τ’ Αούστου μήλα κόκκινα.
Κι α Παναγία Δέσποινα,
που ποκοιμίζεις τα μωρά,
νάννι ναννά ναννούδκια του
κι ύπνον εις τα ματούδκια του.
Νανούρισμα
Ερμηνεία: Κατερίνα Παπαδοπούλου
(Παραδοσιακό Σμύρνης)
Όσα άστρα είναι στον ουρανό, μαργαριταρένια μου,
και λάμπουν ένα ένα, και λάμπουν ένα ένα,
τόσες φορές τα μάτια μου, μαργαριταρένια μου,
δακρύσανε για σένα, δακρύσανε για σένα.
Άιντε, καλέ μάνα, αγάπα με κι εμένα,
κούνει, καλέ μάνα, το παιδί για μένα...
Αναστενάζω, δε μ’ ακούς, μαργαριταρένια μου,
κλαίω, δε με λυπάσαι, κλαίω δε με λυπάσαι.
Άιντε, καλέ μάνα, αγάπα με κι εμένα,
κούνει, καλέ μάνα, το παιδί για μένα...
Δεν είσαι μάνας γέννημα, μαργαριταρένια μου,
ούτε Θεό φοβάσαι, ούτε Θεό φοβάσαι.
Άιντε, καλέ μάνα, αγάπα με κι εμένα,
κούνει, καλέ μάνα, το παιδί για μένα...
Άιντε, καλέ μάνα, αγάπα με κι εμένα,
κούνει, καλέ μάνα, το παιδί για μένα...
