Τρίτη 14 Νοεμβρίου 2023

Παιδικά βιβλία για τη δικτατορία και το Πολυτεχνείο


Ένα βιβλίο είναι ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσουμε τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τους αγώνες των φοιτητών κατά της δικτατορίας και υπέρ της ελευθερίας.
Ας μάθουμε ακόμη για την αξία της δημοκρατίας και της ισότητας.
Έλα να ταξιδέψουμε σ΄εκείνα τα σκοτεινά χρόνια μέσα από τις σελίδες των βιβλίων· να ζήσουμε τους αγώνες των Ελλήνων ενάντια στη Χούντα, να μπούμε στο Πολυτεχνείο μαζί με τους εξεγερμένους φοιτητές που ζητούσαν «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία».

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου - Φίλιππος Μανδηλαράς
Ηλικίες: 5+

Σ΄αυτό το όμορφο βιβλίο, με απλά στιχάκια, που εύκολα μπορεί να μάθει ένα παιδί, μαθαίνουμε τα σπουδαία γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη του 1973.
Ο Φίλιππος Μανδηλαράς μάς μεταφέρει σε εκείνη την εποχή με ευαισθησία και σεβασμό, ενώ η Ναταλία Καπατσούλια με την χιουμοριστική και πολύχρωμη εικονογράφηση ζωντανεύει τις εικόνες εκείνου του Νοέμβρη.
Το κείμενο του βιβλίου αυτού μπορεί να γίνει μια ωραία θεατρική παράσταση για τα παιδιά των μικρότερων τάξεων του δημοτικού σχολείου.
Απόσπασμα από το βιβλίο:
Στο Πολυτεχνείο αποφάσισε να κλειστεί,
απαγορεύσεις, φύλακές να μην τις φοβηθεί.
Γιατί το γνωρίζει πως πάλευε για την ελευθερία,
στον τόπο μας για να ξανάρθει η δημοκρατία.

Κι όταν είδε στρατό και τανκς να πλησιάζουν,
όταν άκουσε «Φύγε από κει!» να τον διατάζουν,
δε δίστασε στιγμή να τους περιγελάσει,
γιατί γι’ αυτόν η Χούντα είχε πια περάσει.

Η κυρά Δημοκρατία - Κωνσταντίνα Αρμενιακού
Ηλικίες: 6-9 ετών

Όλοι στο χωριό αγαπούν την κυρά Δημοκρατία που όμως φυλακίζεται από την Ρία τη Δικτατορία και τους 21 φύλακές της. Την επόμενη μέρα η Ρία βάζει τους δικούς της νόμους στο χωριό και οι χωριανοί σιγά σιγά ξεχνούν τη δημοκρατία. Όμως, μια μέρα ένα παιδί θυμάται το όμορφο τραγούδι της και οι κάτοικοι θυμούνται την κυρά Δημοκρατία και επαναστατούν, ξεσηκώνονται. Η Ρία διατάζει τους φύλακές της να επιτεθούν στους κατοίκους αλλά τελικά εκείνοι αρνούνται  και ενώνονται μαζί τους. Η Δημοκρατία ελευθερώνεται και η Δικτατορία  φεύγει από το χωρίο.
Το βιβλίο αυτό της Κωνσταντίνας Αρμενιακού εξηγεί με απλό τρόπο στα μικρά παιδιά την αξία της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Το μικρό σκουλήκι ο Ναπολέων - Σωτήρης Χατζάκης
Ηλικίες: 5+

Ο Ναπολέων είναι ένα φαντασμένο σκουλήκι γεμάτο εγωισμό και αλαζονεία. Νομίζει ότι είναι σπουδαίος και η μόνη του έννοια είναι να κατακτήσει τον κόσμο σαν τον στρατηγό Ναπολέων. Τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στα σχέδιά του. Ο εγωισμός του δεν τον αφήνει να είναι δημοκρατικός, δεν υπολογίζει κανέναν, αλλά σαν δικτάτορας αποφασίζει για όλα ο ίδιος. Έχει τρέλα και πάθος με την εξουσία κι αυτό τον κάνει κακό και άδικο.
Αυτό το έξυπνο βιβλίο του Σωτήρη Χατζάκη εξηγεί με απλό τρόπο πως μπορεί κάποιος παρασυρμένος από την φιλοδοξία του και τον κακό του χαρακτήρα να εξελιχθεί σε δικτάτορα και να καταπιέζει τους άλλους.

Ντενεκεδούπολη - Ευγενία Φακίνου
Ηλικίες: 5+

Στη διάσημη αυτή ιστορία της Ευγενίας Φακίνου, που αγαπήθηκε από χιλιάδες παιδιά, η Ντενεκεδούπολη είναι μια πολιτεία αλλιώτικη απ' τις άλλες. Δεν είναι φτιαγμένη από τούβλα, πέτρες, τσιμέντο ή γυαλί. Είναι ολόκληρη φτιαγμένη από ντενεκέδες. Και μένουν σ' αυτή, φυσικά, τενεκεδάκια. Άδεια, σκουριασμένα, παλιά τενεκεδάκια. Βρέθηκαν όλα πεταμένα σ' ένα σκουπιδότοπο κι αποφάσισαν να φτιάξουν τη δική τους πολιτεία, για να μένουν μόνα τους και να 'χουν την ησυχία τους.
Τα τενεκεδάκια που μένουν εδώ έχουν περίεργα ονόματα: Σαρδέλας, Μηλίτσα, Βουτυρένιος, Σοφός, Οκέυ-μπαμ-μπαμ. Ο Σαρδέλας είχε πριν τον πετάξουν σαρδέλες, η Μηλίτσα είχε κομπόστα μήλο, ο Βουτυρένιος βούτυρο, ο Οκέυ-μπαμ-μπαμ είχε κόκα-κόλα κι ο Σοφός είχε μέσα του καφέ.
Ζούσαν όλα πολύ ευτυχισμένα στην Ντενεκεδούπολη, ώσπου ξαφνικά όλα αλλάζουν. Τα τενεκεδάκια χάνουν την ηρεμία τους όταν μια μέρα θα εμφανιστεί στην πόλη τους ο αυταρχικός Λαδένιος και θα αρχίζει να τους διατάζει ασταμάτητα. Τα τενεκεδάκια δε θα το ανεχθούν και θα συμμαχήσουν για να τον διώξουν. 

Στο δάσος - Σοφία Ζαραμπούκα
Ηλικίες: 6+

Λίγο μετά την πτώση της δικτατορίας η Ευγενία Φακίνου έγραψε αυτό το βιβλίο δείχνοντας ότι η σοφία και η σωστή σκέψη είναι σημαντικότερα από τη σωματική δύναμη. 
Είναι ένα παραμύθι με πρωταγωνίστρια την κουκουβάγια που είναι το πιο σοφό πουλί. Διαβάζει, μελετάει, μιλάει τις γλώσσες των ζώων και των ανθρώπων. Έτσι, τα ζώα τη διάλεξαν για αρχηγό τους. Η κουκουβάγια με τη σοφία της κατάφερε να σώσει τα ζώα πολλές φορές και με τη βοήθεια του ελέφαντα, να απομακρύνει τους επικίνδυνους κυνηγούς από το δάσος. Μόνο που τώρα ο ελέφαντας, μεγάλος και δυνατός, πιστεύει πως μπορεί εκείνος να είναι ο αρχηγός των ζώων. Βγάζει λοιπόν με το ζόρι την κουκουβάγια και κάθεται στη θέση της. Φυσικά τα ζώα όταν διαπιστώνουν πόσο ανίκανος είναι ο δυνατός ελέφαντας ετοιμάζουν τις βαλίτσες για άλλο δάσος. Μόνο που ήρθαν ξανά κυνηγοί στο δάσος και τώρα δεν υπήρχε η σοφία της κουκουβάγιας για να τους σώσει. 

Λίγα γαρίφαλα για το Πολυτεχνείο - Κατερίνα Μουρίκη
Ηλικίες: 6+

Ο παππούς Περικλής συζητά με τον εγγονό του τον Αλέξανδρο και του μαθαίνει έννοιες όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η δικτατορία, η Χούντα, ο λαϊκός ξεσηκωμός, ο αγώνας, τα δικαιώματα των ανθρώπων. Η Κατερίνα Μουρίκη σ΄αυτό το βιβλίο της δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν απλά και κατανοητά την αξία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και των αγώνων των φοιτητών. Η σοφία και οι μνήμες του παππού Περικλή ανταμώνουν με την παιδική ζωντάνια, την περιέργεια και αφέλεια του Αλέξανδρου. Οι σκέψεις και τα λόγια του μικρού Αλέξανδρου προκαλούν γέλιο, κρύβουν όμως μικρές και μεγάλες αλήθειες της ζωής μας. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ο μικρός Αλέξανδρος μάς λέει: «Γεια σας! Με λένε Αλέξανδρο και πηγαίνω στο νηπιαγωγείο. Η αδελφή μου, πάει στην Τρίτη τάξη και τη λένε Ελευθερία, όπως και τη γιαγιά. Όμως ο παππούς Περικλής πότε-πότε τη γιαγιά τη λέει "Χούντα" κι εκείνη κάνει ότι θυμώνει. Μάλλον δεν της αρέσουν τα χαϊδευτικά ονόματα... Τώρα τι με έπιασε και σας λέω τα οικογενειακά μας; Εγώ είχα σκοπό να σας μιλήσω για το Πολυτεχνείο!»

Η σοφή ελιά - Ειρήνη Καμαράτου-Γιαλλούση
Ηλικίες: 5+

Σ’ ένα αλλιώτικο και παράξενο περιβόλι οι κάτοικοι είναι οι καρποί των δέντρων και των φυτών. Η τεράστια κολοκύθα τους καταπίεζε γιατί ήθελε να είναι αυτή αρχηγός όλων. Τους έβαζε να δουλεύουν σκληρά με αντάλλαγμα μόνο έναν κουβά νερό την εβδομάδα.  Για άλλους καρπούς αυτό ήταν αρκετό, για άλλους όμως όπως το καρπούζι, ένας κουβάς νερό δεν έφτανε. Οι φρουροί της κολοκύθας φυλάκισαν το καρπούζι αλλά ο ξάδερφος του, το πεπόνι, αποφάσισε να λύσει τον γρίφο. Με τη βοήθεια και τα συνετά λόγια της σοφής ελιάς εξουδετέρωσαν την κολοκύθα και αποφάσισαν να ορίζουν μόνα τους τις τύχες τους. 
Το βιβλίο αυτό της Ειρήνης Καμαράτου-Γιαλλούση εξηγεί με απλό τρόπο στα μικρά παιδιά την αξία της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Τι είναι δημοκρατία - Μαρίζα Ντεκάστρο
Ηλικίες: 7+

Αλήθεια, τι είναι η δημοκρατία;
Τι είναι η δικτατορία;
Τι είναι τα πολιτεύματα;
Σ΄αυτό το εικονογραφημένο βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο τα παιδιά θα ανακαλύψουν την ιστορική πορεία της διαμόρφωσης των πολιτευμάτων μέχρι τις μέρες μας, θα διαπιστώσουν γιατί είναι σημαντικό να υπάρχει το δημοκρατικό πολίτευμα σε μια χώρα αλλά και πως εύκολα μπορεί να απειληθεί και να κινδυνεύσει. Θα προβληματιστούν σχετικά με τα δικαιώματα της πλειοψηφίας αλλά και της μειοψηφίας και θα ανακαλύψουν τους αγώνες των γυναικών για τη διεκδίκηση ψήφου. 

Ο Φωκίων δεν είναι ελάφι - Μάνος Κοντολέων
Ηλικίες: 9+

Ο Φωκίων είναι ένα παλικάρι που μοιάζει με ελάφι. Έρχεται από μια φανταστική χώρα, όπου οι άνθρωποι συνομιλούν με τα ζώα. Ο Φωκίων συνειδητοποιεί πως υπάρχουν τόποι όπου κάποιοι στερούν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια των άλλων κατοίκων. Και αποφασίζει να δράσει. Οι περιπέτειες οι δικές του και των φίλων του φέρνουν στον νου μας συνθήκες παρόμοιες με αυτές που έχουμε ζήσει και στον τόπο μας όπως η χούντα των συνταγματαρχών, η εξέγερση του Πολυτεχνείου, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αλλά και σε άλλα μέρη της γης. Ο Φωκίων είχε μάθει από τους γονείς του να είναι ελεύθερος και να κρίνει όσα βλέπει. Ο Φωκίων παρόλο που ζούσε σε μια κοινωνία που δεν την κατανοούσε, δεν τον εξέφραζε, ήταν ωστόσο ελεύθερος. Έπαιρνε πρωτοβουλίες, σκεφτόταν.  Όσο και να θέλεις να καταπιέσεις ένα ελεύθερο πνεύμα, μια καρδιά που χτυπά στους ρυθμούς της Ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, δεν θα το πετύχεις. Ο Φωκίων είναι μοναδικός, διαφορετικός, σπάνιος και παράλληλα γρήγορος, ενεργεί χωρίς φραγμούς και θέλει να παρατηρεί τα πάντα.


Αυτό το γεμάτο δράση, νοήματα και συναίσθημα, παραμύθι του Μάνου Κοντολέων ανήκει πλέον στα κλασικά κείμενα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας για παιδιά. Ένα παραμύθι διαχρονικό, γραμμένο από ένα συγγραφέα που ξέρει καλά πώς να μας μεταφέρει στο χτες μέσα από μια σύγχρονη ματιά. Επιπλέον τώρα ο ίδιος ο συγγραφέας το ανανέωσε μ’ έναν εντελώς απροσδόκητο τρόπο.


Τα μαγικά μαξιλάρια - Ευγένιος Τριβιζάς
Ηλικίες: 9+

Ο βασιλιάς Αρπατίλαος στύβει τους υπηκόους του σαν λεμονόκουπες, για να δουλεύουν όλο και περισσότερο και να γεμίζουν το στέμμα του πετράδια. Με μια σειρά από μέτρα, απαγορεύσεις και νόμους που προάγουν την εργασία και τα εργοστάσια, έχει μετατρέψει τη ζωή των πολιτών της Ουρανούπολης σε μια γκρίζα κόλαση. Όπως είναι φυσικό όλοι τον μισούν γι' αυτό, και στρώνουν στο δρόμο του μπανανόφλουδες για να πέφτει. Τότε και κείνος, συγκαλεί την Τρόικα των συμβούλων του, που καταλήγει σε ένα καταχθόνιο σχέδιο: Να κατασκευάσουν για τους Ουρανουπολίτες μαγικά μαξιλάρια που θα τους στερήσουν τα όμορφά τους όνειρα και θα τους γεμίσουν με απαίσιους εφιάλτες. Τι θα συμβεί άραγε όταν το μοχθηρό του πλάνο μπει σε εφαρμογή; Υπάρχει σωτηρία από ένα μέλλον που διαγράφεται μαύρο;


Το βιβλίο αυτό είναι μια από τις κορυφαίες ιστορίες του Ευγένιου Τριβιζά. Είναι καλογραμμένο, χαριτωμένο, αλλά ταυτόχρονα σοβαρό και επίκαιρο. Προτείνεται σε μαθητές των μεσαίων και μεγάλων τάξεων και σε όσους ενηλίκους αναρωτιούνται πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από την καταπίεση αυτών που μας κυβερνούν. Από τα βιβλία που καλό είναι να βρίσκονται σε κάθε παιδική βιβλιοθήκη.

Η σφεντόνα του Δαβίδ - Παντελής Κολιότσος
Ηλικίες: 9+

O μικρόσωμος και ανίσχυρος Δαβίδ, μάς λέει η Bίβλος, έχοντας για μοναδικό του όπλο μια σφεντόνα, εξόντωσε το σιδερόφρακτο γίγαντα Γολιάθ. H άνιση αυτή μονομαχία έγινε πριν από χιλιάδες χρόνια αλλά επαναλαμβάνεται ωστόσο από καιρό σε καιρό μέχρι σήμερα. Συχνά οι ανίσχυροι νικούν τους ισχυρούς. Eδώ μπορούμε στ’ αλήθεια να πούμε ότι τα τανκς υποχώρησαν μπροστά στις σφεντόνες.
Πώς γίνεται αυτό το θαύμα; Να η απάντηση: Aν έχεις για σύμμαχό σου το δίκιο και την αλήθεια, μπορεί να χάσεις μερικές μάχες, τελικά όμως, αργά ή γρήγορα, θα κερδίσεις τον πόλεμο. Στην ιστορία αυτή θα δεις πώς τα κατάφεραν δεκαεννιά πιτσιρίκια της Δευτέρας Δημοτικού. Kαι θα τρίβεις τα μάτια σου!


Το πολυβραβευμένο αυτό βιβλίο αυτό του Παντελή Κολιότσου τονίζει τη δύναμη της αλήθειας, του δίκιου, της ελευθερίας απέναντι στο άδικο, τη δικτατορία και τον φασισμό.


Ετικέτες ,