Η 28η Οκτωβρίου ήταν μια μέρα που έδειξε τη γενναιότητα των Ελλήνων και την αγάπη τους στην ελευθερία.
(Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης & Αλέκος Γκούβερης, Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης)
Πολλά τραγούδια γράφτηκαν που αγγίζουν, δεκαετίες τώρα, την ψυχή των Ελλήνων και έχουν ταυτιστεί με τον εορτασμό αυτής της ημέρας, αλλά και των σκοτεινών ημερών που ακολούθησαν.
Πολλά από αυτά τα τραγούδια ακούγονταν εκείνη την εποχή και εμψύχωναν τους Έλληνες και άλλα με τη δύναμη του στίχου τους, καταφέρνουν μέχρι σήμερα να ζωντανεύουν μνήμες και εικόνες από εκείνα τα χρόνια και να μας διδάσκουν.
Ας ακούσουμε τραγούδια που μπορούν να συνοδεύσουν τις μνήμες και τις γιορτές μας για την επέτειο του ΟΧΙ· άλλα πολύ αγαπημένα κι άλλα λιγότερο γνωστά.
Μάνος Λοΐζος
Ακορντεόν
Το τραγούδι αυτό γράφτηκε για τα χρόνια της κατοχής από τους Γερμανούς. Ένα παιδί γράφει συνθήματα για την ελευθερία στους τοίχους και τουφεκίζεται από τους Γερμανούς.
Το τραγούδι είναι μια συγκινητική κραυγή ενάντια στον φασισμό.
(Στίχοι: Γιάννης Νεγραπόντης, Μουσική: Μάνος Λοΐζος)
Νίκος Ξυλούρης
Ο μικρός στρατιώτης
Το 1978 κυκλοφόρησε ο δίσκος του Νίκου Ξυλούρη, «Τα αντιπολεμικά», που περιλάμβανε δώδεκα τραγούδια σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου. «Ο μικρός στρατιώτης» ήταν ένα από αυτά και μιλά για έναν νέο που πολεμά στα βουνά της Αλβανίας.(Στίχοι: Δημήτρης Χριστοδούλου, Μουσική: Λίνος Κόκοτος)
Βασίλης Τσιτσάνης & Μαρίκα Νίνου
Συννεφιασμένη Κυριακή
« Η Συννεφιασμένη Κυριακή, βγήκε μέσα από τη συννεφιά της κατοχής, από την απελπισία που μας έδερνε όλους μας. Το είχα έτοιμο από τότε, με αρχικό τίτλο ¨Ματωμένη Κυριακή¨, διότι εκείνη τη βαριά χειμωνιάτικη νύχτα, Κυριακή ήταν, είδα με τα μάτια μου τον θάνατο ενός παλικαριού. Μάτωσε η καρδιά μου», είχε πει ο Βασίλης Τσιτσάνης για το σπουδαίο τραγούδι.(Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης & Αλέκος Γκούβερης, Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης)
Μαρινέλλα
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
Το 1973 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Αλβανία» σε μουσική του Γιώργου Κατσαρού και στίχους του Πυθαγόρα. Το συγκεκριμένο τραγούδι μιλά για τις γυναίκες της Ηπείρου που κουβαλούσαν τρόφιμα και πολεμοφόδια στους στρατιώτες που πολεμούσαν το 1940 στα βουνά της Αλβανίας.
(Στίχοι: Πυθαγόρας, Μουσική: Γιώργος Κατσαρός)
Μαρία Φαραντούρη
Ο Αντώνης
Ένα από τα πιο γνωστά έργα του Μίκη Θεοδωράκη είναι η «Μπαλάντα του Μαντχάουζεν» που περιλαμβάνει τραγούδια εμπνευσμένα από το ομώνυμο στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης που ήταν κι αυτός φυλακισμένος στο ναζιστικό στρατόπεδο, την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έγραψε τους στίχους του τραγουδιού «Ο Αντώνης» που μιλά για την αληθινή ιστορία ενός γενναίου Έλληνα συγκρατούμενού του στο στρατόπεδο.
(Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης)
Γιώργος Κατσαρός
Οι σαλταδόροι
Αυτό το τραγούδι γράφτηκε το 1942 από τον ρεμπέτη Μιχάλη Γενίτσαρη και μιλά για τα γενναία παιδιά, τους σαλταδόρους.Ο ίδιος ο συνθέτης λέει: «Λίγο μετά που ήρθανε οι Γερμανοί και κάνανε κατοχή, άρχισαν διάφοροι θαρραλέοι άνθρωποι και έκαναν ντου στους Γερμανούς και έκλεβαν ό,τι έβρισκαν. Όπως πάγαιναν τα αυτοκίνητα, τα γερμανικά στον δρόμο, φορτωμένα πράγματα, ο ένας ή οι δύο πήδαγαν απάνω και πετάγανε στο δρόμο τα πράγματα. Οι άλλοι της ομάδας, που την είχανε στήσει σε πόστα, αρχίζανε να τα μαζεύουν. Η δουλειά αυτή ήθελε τόλμη και γρηγοράδα απ’ όλους, αλλά το κυριότερο, έπρεπε, αυτός που πήδαγε στ’ αυτοκίνητα, να ’τανε σβέλτος. Αυτοί όλοι παίζανε τη ζωή τους κορώνα-γράμματα κάθε λεπτό, γιατί όποιον πιάνανε οι Γερμανοί τον σκοτώνανε αμέσως».
(Στίχοι, Μουσική: Μιχάλης Γενίτσαρης)
Ρένα Κουμιώτη
Οκτώβρης ήτανε
Το 1969 ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έγραψε μια σειρά από στίχους εμπνευσμένους από την εποχή του ΄40. Ο Μίμης Πλέσσας τους μελοποίησε και συμπεριλήφθηκαν στον δίσκο «Μίλα μου για λευτεριά» που απαγορεύτηκε από τη χούντα των συνταγματαρχών που έτσι μόνη της ταυτιζόταν με την Γερμανική κατοχή.
Το συγκεκριμένο τραγούδι περιγράφει τις μέρες του Οκτώβρη του 1940.
(Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μουσική: Μίμης Πλέσσας)
Λουκιανός Κηλαηδόνης
Ο μικρός ήρωας
Ο «Μικρός Ήρως» ήταν περιοδικό που κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1953. Το έγραφε ο Στέλιος Ανεμοδουράς (με το ψευδώνυμο Θάνος Αστρίτης) και τα σχέδια έκανε ο Βύρωνας Απτόσογλου. Περιέγραφε τις περιπέτειες τριών νεαρών Ελληνόπουλων, του Γιώργου Θαλάσση, της Κατερίνας και του «Σπίθα», κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής.Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης έγραψε το ομώνυμο τραγούδι για να τιμήσει τον μικρό ήρωα.
(Στίχοι, Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης)
Νίκος Ξυλούρης
Τούτες τις μέρες
Το 1975, ο Χρήστος Λεοντής κυκλοφόρησε τον δίσκο «Καπνισμένο Τσουκάλι», πάνω σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Είναι ένα από τα έργα που γράφτηκαν για να εκφράσουν το όραμα και το δικαίωμα στην ελευθερία, τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. Ο λαός ξεπερνώντας τα συρματοπλέγματα που ορθώνουν οι εχθροί, έρχεται πιο κοντά στην ειρήνη, την αγάπη, τη ζωή. (Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος, Μουσική: Χρήστος Λεοντής)
Μαρινέλλα
Ο Ναπολιτάνος
Από τον δίσκο «Αλβανία» σε μουσική του Γιώργου Κατσαρού και στίχους του Πυθαγόρα, το συγκεκριμένο τραγούδι μιλά για τη φρίκη του πολέμου. Απλοί άνθρωποι, με όμορφες ζωές, στέλνονται στον πόλεμο και ο θάνατος τούς περιμένει. Ο Ιταλός από τη Νάπολη και ο Πάνος από την Ελλάδα σκοτώνονται στα βουνά της Αλβανίας και τώρα κοιμούνται αγκαλιασμένοι.
(Στίχοι: Πυθαγόρας, Μουσική: Γιώργος Κατσαρός)
Στελάκης Περπινιάδης
Άκου Ντούτσε μου τα νέα
Αυτό το σατιρικό τραγούδι για τον Μουσολίνι, προέρχεται από τον ρεμπέτικο χώρο. Με την κήρυξη του πολέμου, το 1940, ο Παναγιώτης Τούντας παραλλάσσει τη μελωδία που είχε ήδη γράψει για το τραγούδι «Βαρβάρα», για το οποίο είχε δικαστεί, επειδή θεωρήθηκε ότι κορόιδευε την κόρη του δικτάτορα Μεταξά και ο Χαράλαμπος Βασιλειάδης βάζει τους νέους στίχους.(Στίχοι: Χαράλαμπος Βασιλειάδης, Μουσική: Πάνος Τούντας)
Σοφία Βέμπο
Παιδιά της Ελλάδος
Είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά τραγούδια που σημάδεψαν τον ελληνικό αγώνα στο έπος του ’40. Οι στίχοι του Μίμη Τραϊφόρου και η μουσική του Μιχάλη Σουγιούλ ενέπνευσαν τους στρατιώτες που πολεμούσαν με ανδρεία για την πατρίδα. Η μελωδία του τραγουδιού ήταν βασισμένη σε ένα παλιότερο τραγούδι της Σοφίας Βέμπο.
Το τραγούδι είχε μεγάλη επιτυχία στο θέατρο όπου ακούγονταν και μάλιστα οι μισές εισπράξεις πήγαιναν κατευθείαν στον ελληνικό στρατό για την ενίσχυση του αγώνα τους.
Το τραγούδι είχε μεγάλη επιτυχία στο θέατρο όπου ακούγονταν και μάλιστα οι μισές εισπράξεις πήγαιναν κατευθείαν στον ελληνικό στρατό για την ενίσχυση του αγώνα τους.
(Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος, Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ)
Στέλιος Καζαντζίδης
Δε θέλω να μου δέσε τε τα μάτια
Το 1964 κυκλοφόρησε η «Καταχνιά», ένας δίσκος του Χρήστου Λεοντή, σε στίχους του Κώστα Βίρβου, που είχε θέμα την Κατοχή, την Αντίσταση και την Απελευθέρωση από τους Γερμανούς.(Στίχοι: Κώστας Βίρβος, Μουσική: Χρήστος Λεοντής)
Γιώργος Γεωργιάδης
Καισαριανή
Το 1975 κυκλοφόρησε η «Καισαριανή», ένας δίσκος σε μουσική του Γιώργου Γεωργιάδη και στίχους του Γιώργου Σιδέρη, αφιερωμένος στους διακόσιους αγωνιστές που εκτελέστηκαν στο μπλόκο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944. Τραγουδούσαν ο Γιώργος Γεωργιάδης, η Μαρούσα και η χορωδία του Γιώργου Κακίτση.(Στίχοι: Γιώργος Σιδέρης, Μουσική: Γιώργος Γεωργιάδης)
Γρηγόρης Μπιθικώτσης
Ένα το χελιδόνι
Το «Άξιον εστί» είναι ένα ποιητικό έργο και ένα λαϊκό ορατόριο, από τα πιο εμβληματικά και δημοφιλή έργα στην ιστορία της ελληνικής ποίησης και μουσικής, που εξιστορεί τα πάθη και τη μοίρα του Ελληνισμού από το μέτωπο της Αλβανίας μέχρι και τον Εμφύλιο πόλεμο. Το «Ένα το χελιδόνι» είναι ένας ύμνος στους αγώνες του ελληνικού λαού για την ελευθερία.(Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης)
Μαρία Δημητριάδη
Ήρωες
Το τραγούδι αυτό εξυμνεί τους Έλληνες αντάρτες που αγωνίστηκαν και πολέμησαν κατά των Γερμανών κατακτητών, στα βουνά και στις πόλεις, παραδίδοντας θριάμβους στις επόμενες γενεέες, όπως η ανατίναξη του Γοργοπόταμου.(Στίχοι: Στέφανος Βακάλης, Μουσική: Νότης Μαυρουδής)
Γιώργος Ζαμπέτας
Η κομαντατούρα
Το 1975 κυκλοφόρησε ο δίσκος του Γιώργου Ζαμπέτα «Ντοκουμέντα» σε στίχους διαφόρων στιχουργών και με ερμηνευτή τον ίδιο τον συνθέτη. Σε πέντε από τα τραγούδια αυτά, ο Φώντας Φιλέρης αποτύπωσε τα βιώματά του από την περίοδο της Κατοχής. Η «Κομαντατούρα» περιγράφει γλαφυρά τον χώρο βασανιστηρίων των πατριωτών, στο κέντρο της Αθήνας, την εποχή της Γερμανικής κατοχής.(Στίχοι: Φώντας Φιλέρης, Μουσική: Γιώργος Ζαμπέτας)
Σοφία Βέμπο
Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του
Δεν υπάρχει άλλος καλλιτέχνης, όσο η Σοφία Βέμπο, που το όνομά του να έχει συνδεθεί τόσο πολύ με τους αγώνες των Ελλήνων κατά των Ιταλών, το 1940.Τα σατιρικά τραγούδια της εμψύχωναν του Έλληνες στρατιώτες και έδυναν ελπίδα στον ελληνικό λαό.
(Στίχοι: Γιώργος Θίσβιος, Μουσική: Θεόφραστος Σακελλαρίδης)
Κούλα Νικολαΐδου
Κορίτσι μου, για σένα πολεμώ
Το τραγούδι αυτό, σε ρυθμό εμβατηρίου, με την τραγουδίστρια του ελαφρού τραγουδιού Κούλα Νικολαΐδου, γράφτηκε μες τον πόλεμο, αλλά ηχογραφήθηκε μετά την απελευθέρωση.Αναφέρεται σε έναν φαντάρο, στο μέτωπο της Αλβανίας, που νοσταλγεί το σπίτι του, το κορίτσι του και την προηγούμενη ζωή του.
(Στίχοι: Κώστας Νικολαΐδης, Μουσική: Ιωσήφ Ριτσιάρδης)Γιώργος Νταλάρας
Χαϊδάρι
Το 1980 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Τα Ρεμπέτικα της Κατοχής», με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα ακυκλοφόρητα, έως τότε, τραγούδια που γράφτηκαν το διάστημα 1942-1951 και ήταν απαγορευμένα από τη λογοκρισία. Ανάμεσα στα δώδεκα αυτά τραγούδια βρίσκεται το «Χαϊδάρι», σε στίχους του Μάρκου Βαμβακάρη και μουσική του γιου του, Στέλιου Βαμβακάρη.(Στίχοι: Στέλιος Βαμβακάρης, Μουσική: Μάρκος Βαμβακάρης)
👀 Γιώργος Νταλάρας - Χαϊδάρι
Μάνος Λοΐζος
Μη με ρωτάς
Το 1974, ο Μάνος Λοΐζος κυκλοφόρησε τα «Τραγούδια του δρόμου». Στον δίσκο αυτό υπήρχε και το τραγούδι «Μη με ρωτάς» που αποτυπώνει τον φόβο, τη σκοτεινιά και τη σιωπή μετά τον ήχο των πολυβόλων, στην έρημη πόλη.(Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Μουσική: Μάνος Λοΐζος)
Χάρις Αλεξίου
Το μπλόκο της Καισαριανής
Ένα τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Νότη Περγιάλη, από το θεατρικό έργο του Νότη Περγιάλη «Αυτό το δέντρο δεν το λέγανε υπομονή», που ανέβηκε στο θέατρο, το 1974. Το τραγούδι αυτό που κυκλοφόρησε το 1977, στο δίσκο της Χαρούλας Αλεξίου «24 τραγούδια», μιλάει για την εκτέλεση, την Πρωτομαγιά του 1944, 200 Ελλήνων πολιτικών κρατουμένων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής, ως αντίποινα για τη δολοφονία, από αντάρτες του ΕΛΑΣ, ενός Γερμανού Στρατηγού και τριών συνοδών του.(Στίχοι: Νότης Περγιάλης, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης)
Λάκης Παπάς
Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι
Το τραγούδι αυτό είναι από το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Παραμύθι χωρίς όνομα», με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.Όταν «στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι», τότε «φτεροκοπάει ένα αηδόνι». Όταν «πετούν τα παλιομάχαιρα» οι άνθρωποι, τότε «γελά ο Θεός, χαμογελά στο δρόμο για το σπίτι»
Όταν σταματά ο πόλεμος, οι άνθρωποι ζουν ευτυχισμένοι.
(Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις)
(Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις)
Άλκηστις Πρωτοψάλτη
Φωτογραφία
Λίγα χρόνια πριν το 1940, μια οικογένεια ζει τις όμορφες καθημερινές της στιγμές. Λίγα χρόνια μετά, έρχεται ο πόλεμος, έρχονται οι δύσκολες ώρες του θανάτου, της πείνας, της δυστυχίας. Κοιτάζοντας μια παλιά φωτογραφία, θυμόμαστε όλους αυτούς που χάθηκαν. Αυτό το μελωδικό τραγούδι, παρόλο που μιλά για τον θάνατο, αποπνέει έναν αέρα αισιοδοξίας και ελπίδας.
(Στίχοι: Γιάννης Ξανθούλης, Μουσική: Σταμάτης Σπανουδάκης)
Σωτηρία Μπέλλου
Καπετάν Ανδρέα Ζέπο
Ο Ανδρέας Ζέππος ήταν ένας Μικρασιάτης πρόσφυγας ψαράς που την εποχή της Κατοχής μοίραζε την ψαριά του στους πεινασμένους Έλληνες κι έδινε αλεύρι και ψωμί για να φάνε τα κοκαλιάρικα ελληνόπουλα.
Πολλοί κατάφεραν να επιβιώσουν και ευεργετήθηκαν απ΄ αυτόν τον καλόκαρδο και φιλότιμο άνθρωπο κι όποτε τον έβλεπαν χαίρονταν και αγαλλίαζε η ψυχή τους.
(Στίχοι, Μουσική: Γιάννης Παπαϊωάννου)
Δημήτρης Γκόγκος
Του Κυριάκου το γαϊδούρι
Την εποχή της Κατοχής εξαιτίας της μεγάλης πείνας, οι άνθρωποι έτρωγαν γάτες, σκύλους, άλογα κι ό,τι άλλο μπορούσε να φαγωθεί.
Ο Κυριάκος ήταν ένας πλανόδιος μανάβης που πουλούσε την πραμάτεια του με το αγαπημένο του γαϊδουράκι.
Ένα βράδυ του 1942 κάποιοι έκλεψαν το γαϊδούρι για να το φάνε.
Όσο και να έψαξε ο καημένος ο Κυριάκος, δεν κατάφερε το βρει.
(Στίχοι, Μουσική: Δημήτρης Γκόγκος)
Νίκος Γούναρης
Κορόιδο Μουσολίνι
Το σατιρικό αυτό τραγούδι με τους αιχμηρούς στίχους στηρίχτηκε στη μελωδία του ιταλικού τραγουδιού «Ρεγκινέλα Καμπανιόλα».(Στίχοι: Γιώργος Οικονομίδης, Μουσική: Έλντο Ντι Λαζάρο)
Μίλα μου για τη λευτεριά, Πήραμε τ΄ Αργυρόκαστρο, Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ, Έφεδρος ανθυπολοχαγός, Φεγγάρι μου φυλακισμένο, Της αγάπης αίματα, Μια οκά κολοκυθάκια, Πω πω τι έπαθε ο Μουσολίνι, Φιφίκος, Το όνειρο του Μπενίτο, Έξι άντρες, Μάνα θα τους περιμένει, Το τραγούδι της λευτεριάς, Στη φυλακή θα λιώσω, Αυτόν τον ουρανό, Στον πόλεμο βγαίν΄ο Ιταλός, Άντε να σαλτάρω, Νύχτα ευλογημένη, Μάνα ήρθανε ληστές, Από πείνα, Κάνε κουράγιο Ελλάδα μου, Οι τελευταίες μέρες, Πατάω ένα κουμπί, Καταχνιά, Ματσάκια πεντοχίλιαρα, Μαυραγορίτες, Μας χωρίζει ο πόλεμος, Γράμμα από το μέτωπο
Και ακόμη 28 τραγούδια:
Άσμα ασμάτων, Έλα δώσε μου το χέρι, Η κατάρευση, Το μπλόκο της Κοκκινιάς, Νυν και αεί, Ψωμί, Δυο παιδιά απ΄ το Βραχώρι, Καισαριανή, Μάνα μου κρύψε μου το σπαθί, Το τραγούδι του Μοριά, Τους ξανάδα, Ο φασισμός, Στέλιος Καρδάρας, Αυτός που θα ΄ρθει να σε βρει, Του μικρού χωριού, Μοιρολόγι, Νίκη, Χτίζουν και γκρεμίζουν κάστρα, Πείνα, Ο μπλόκος, Ψηλά τη σημαία, Πέσατε θύματα, Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, Στον πόλεμο αν πάω, Να 'ναι γλυκό το βόλι, Ντούτσε Ντούτσε, Τον πόλεμο τον κάνουνε, Πορεία προς το μέτωπο
Στην αλάνα, Λίγο ακόμα, Η Αγία Κυριακή, Ο Δημητράκης, Το τραγούδι της ειρήνης, Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί, Ο ταχυδρόμος πέθανε, Μια ιστορία από τον πόλεμο, Ο στρατιώτης, Οι γερανοί, Τι κι αν με ρίξεις στο κελί, Τρίτος παγκόσμιος, Χελιδόνι σε κλουβί, Ένα παλικάρι είκοσι χρονών
Διάβασε επίσης στη Χρωματιστή Τάξη.
