Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2024

Μάνος Χατζιδάκις, 5 σημαντικά έργα (Ορχηστρικά)


Ο Μάνος Χατζιδάκις (1925-1994) συνέθεσε μερικά από τα σημαντικότερα έργα στην ελληνική μουσική.
Μαζί με τον Μίκη Θεοδωράκη είναι οι δύο σπουδαιότεροι Έλληνες συνθέτες, πασίγνωστοι σε όλον τον κόσμο.
Δεν υπάρχει Έλληνας που να μη γνωρίζει ή να μην έχει σιγοτραγουδήσει κάποιο από τα τραγούδια τους.

Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης

Εκτός όμως από τραγούδια και φωνητικά κομμάτια, ο Χατζιδάκις συνέθεσε και ορχηστρικά έργα.
Ας γνωρίσουμε μερικά από τα πιο σημαντικά ορχηστρικά έργα του.


Ίσως αυτός είναι ο πιο γνωστός ελληνικός ορχηστρικός δίσκος όλων των εποχών.
Το 1961 ο Χατζιδάκις κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου τραγουδιού. Η βράβευση αυτή του έδωσε παγκόσμια δημοσιότητα κι έτσι συνεργάστηκε και αρκετούς ξένους καλλιτέχνες, σκηνοθέτες και παραγωγούς.
Τον Απρίλη του 1965, βρέθηκε στο στούντιο, στη Νέα Υόρκη, μαζί με τον διάσημο συνθέτη και μουσικό παραγωγό, Quincy Jones, που σήμερα είναι γνωστός από την παραγωγή του άλμπουμ Thriller του Michael Jackson.

Ο Quincy Jones και ο Μάνος Χατζιδάκις στο στούντιο, στη Νέα Υόρκη

Μαζί ηχογράφησαν ένα ορχηστρικό άλμπουμ, με δώδεκα κομμάτια, που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά στην Αμερική.
Πρόκειται για συμφωνικά θέματα με λυρική διάθεση και με την παρουσία κλασικών οργάνων, όπως τα έγχορδα, το τσέμπαλο και το μαντολίνο.
Για κάθε κομμάτι, ο συνθέτης είχε παραθέσει ένα συνοδευτικό κείμενο, αποτυπώνοντας εικόνες από τη βουή, αλλά και τη μοναξιά της Νέας Υόρκης.
Στον δίσκο σημείωνε ο Χατζιδάκις:
«Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ’ ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων. Το θέμα είναι η γυναίκα, έρημη μες στη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί.»

Ο Χατζιδάκις όταν ζούσε στη Νέα Υόρκη
 
Πίσω από το αινιγματικό χαμόγελο, μιας άγνωστης γυναίκας της μεγαλούπολης, μιας άλλης Τζοκόντας, κρύβεται η χαρά, η λύπη, ο πόνος, η μοναχικότητα, η νοσταλγία, ο φόβος, ο έρωτας και ο πόθος για ζωή. 
Κάποιες από τις μελωδίες του άλμπουμ ήταν ήδη γνωστές μέσα από παλιά κινηματογραφικά θέματα και άλλες ήταν καινούριες.

Όταν έρχονται τα σύννεφα
 
Βροχή
 
Το κοντσέρτο
 
Η παρθένα της γειτονιάς μου
 
Κοντέσα Εστερχάζυ
 
Οι δολοφόνοι
 
Προσωπογραφία της μητέρας μου

     

Το 1964 ο Χατζιδάκις κυκλοφόρησε έναν δίσκο με ορχηστρικά θέματα από παλιές μελωδίες και τραγούδια του, από το θέατρο και τον κινηματογράφο της περιόδου 1955-1962.
Τα κομμάτια ήταν ενορχηστρωμένα για κουιντέτο οργάνων που περιλάμβανε πιάνο, δύο κιθάρες, άρπα και κοντραμπάσο.
Πιάνο παίζει ο ίδιος ο συνθέτης.
Μαζί του συνδράμουν τέσσερις σπουδαίοι μουσικοί: οι κιθαριστές Γεράσιμος Μηλιαρέσης και Δημήτρης Φάμπας, η Αλίκη Κρίθαρη στην άρπα κι ο Ανδρέας Ροδουσάκης στο κοντραμπάσο. 

Ο Χατζιδάκις με τους μουσικούς την ώρα της ηχογράφησης

Η ενορχήστρωση ήταν λιτή, αφαιρετική, χωρίς στολίδια, προβάλλοντας απλά και μόνο τις συνθέσεις.
Ο ίδιος ο συνθέτης έλεγε: «Με τους "Δεκαπέντε Εσπερινούς" συλλέγω τη σκορπισμένη ευαισθησία μου και σας την παραδίδω, έτσι όπως γεννήθηκε, στ' αληθινό της βάθρο, εκεί που οι έμποροι δε θα μπορούν να της χαλάν την όψη».
Αυτός ο δίσκος αποτέλεσε σημείο αναφοράς και για άλλους Έλληνες συνθέτες στο μέλλον.

Κάθε κήπος έχει
 
Ο ταχυδρόμος πέθανε
 
Το μαντολίνο
 
Νυχτερινός περίπατος
 

Το 1949 ο Μάνος Χατζιδάκις έδωσε μια διάλεξή για το Ρεμπέτικο τραγούδι στο «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν, τονίζοντας τη σπουδαιότητά του και χαρακτηρίζοντάς το θεμέλιο λίθο της σύγχρονης ελληνικής λαϊκής μουσικής. 
Παρουσίασε μάλιστα τον Μάρκο Βαμβακάρη και τη Σωτηρία Μπέλλου, οι οποίοι τραγούδησαν μπροστά στο έκπληκτο κοινό του Θεάτρου Τέχνης. 
Η διάλεξη αυτή προκάλεσε αντιδράσεις γιατί εκείνη την περίοδο, η εξουσία και οι αρχές κυνηγούσαν το Ρεμπέτικο τραγούδι, ενώ οι διανοούμενοι το περιφρονούσαν.
Με τη διάλεξή του ο Μάνος Χατζιδάκις επαναπροσδιόρισε τη θέση του ρεμπέτικου. 

Βασίλης Τσιτσάνης και Μάνος Χατζιδάκις

Πολλές φορές στην καριέρα του ασχολήθηκε με το Ρεμπέτικο τραγούδι, κυκλοφορόντας αρκετά άλμπουμ με διασκευές παλιών τραγουδιών· «Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές» (1950), «Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη» (1962), «Τα λειτουργικά», με τη Φλέρυ Νταντωνάκη (1970), «Ο σκληρός Απρίλης του '45» (1974), «Τα πέριξ», με τη Βούλα Σαββίδη(1974).
Τον Μάρτη του 1962 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη».
Μπουζούκι έπαιξαν ο Κώστας Παπαδόπουλος, ο Λάκης Καρνέζης και ο Στέλιος Μακρυδάκης.
Η ενορχήστρωση και η διεύθυνση ορχήστρας ήταν του Μάνου Χατζιδάκι. 
Ο συνθέτης ενορχήστρωσε τα παλιά λαϊκά τραγούδια με το δικό του ιδιαίτερο ύφος και βάζοντας την προσωπική του σφραγίδα.
Το εξώφυλλο είναι του Γιάννη Τσαρούχη.
 
Γιάννης Τσαρούχης και Μάνος Χατζιδάκις

Με την κυκλοφορία του δίσκου, όμως, δημιουργήθηκαν αντιδράσεις γιατί στο εξώφυλλο του δίσκου δεν αναγράφονταν οι συνθέτες των αυθεντικών τραγουδιών και μάλιστα ο Χατζιδάκις είχε αλλάξει και κάποιους τίτλους.
Ο συνθέτης Γιώργος Μητσάκης είχε κάνει μήνυση στον Χατζιδάκι.
Παρόλα αυτά ο συγκεκριμένος δίσκος, όσο κι ο «Σκληρός Απρίλης του ‘45», αποτελούν υπόδειγμα ενορχήστρωσης για τους νεότερους μουσικούς.
 
Το δωμάτιο ενός παιδιού (Μες στον οντά)

Το κομπολογάκι (Φτωχό κομπολογάκι μου)
 
Επιμονή (Φραγκοσυριανή)


Το έργο αυτό γράφτηκε το 1971 στη Νέα Υόρκη και ο Χατζιδάκις το αφιέρωσε στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη, που είχε πεθάνει την ίδια χρονιά.
«Μα η “Ρυθμολογία” δεν γράφτηκε για να τον θρηνήσει. Γράφτηκε για έναν ζωντανό Σεφέρη που εξακολουθεί να ζει ανάμεσά μας. Για τον ποιητή Σεφέρη που είχε τη δύναμη να μιλά, όταν μιλούσε, απλά, βαθιά και ελληνικά», ανέφερε ο ίδιος ο συνθέτης.
Αποτελείται από 6 κομμάτια για πιάνο, παιγμένα από τον ίδιο τον συνθέτη, που παίρνουν τους τίτλους τους από τον ζωδιακό κύκλο.
 
Ο Χατζιδάκις συνθέτοντας

Στη σύνθεσή τους ο Χατζιδάκις πήρε πολλά στοιχεία από το ρεμπέτικο τραγούδι, το οποίο εκτιμούσε και μελετούσε.
Το έργο κυκλοφόρησε σε δίσκο τον Δεκέμβριο του 1971 και εκδόθηκε την ίδια χρονιά, μαζί με τον κύκλο τραγουδιών «Ο Κύκλος του C.N.S.» με τη φωνή της Φλέρυς Νταντωνάκη.
Το εξώφυλλο είναι έργο του Γιάννη Μόραλη.
 
5/8 Χασάπικος στον Κριό

9/8 Χασάπικος των Διδύμων


Ο Μάνος Χατζιδάκις όρισε το έργο αυτό ως το πρώτο επίσημο έργο της καριέρας του. 
Γράφτηκε το 1947-48, όταν ο συνθέτης ήταν 22 χρονών και το αφιέρωσε στον πολύ καλό του φίλο, τον σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο.
Ηχογραφήθηκε σε δίσκο για πρώτη φορά το 1954 με τον Γιάννη Παπαδόπουλο στο πιάνο.

Μάνος Χατζιδάκις και Γιάννης Παπαδόπουλος

Το έργο περιλαμβάνει πέντε πρελούδια και χορούς με μελωδίες εμπνευσμένες από τη δημοτική αλλά και από την κλασική μουσική.
Το 1957 ανέβηκε σε μορφή μπαλέτου από το Ελληνικό Χορόδραμα με χορογραφία της Ντόρας Τσάτσου.
Στην πρώτη του κυκλοφορία, στον δίσκο συμπεριλαμβάνεται και το μπαλέτο «Έξι λαϊκές ζωγραφιές».

Συνομιλία με τον Σεργκέι Προκόφιεβ

Άκου όλα τα τραγούδια της ανάρτησης σε μια λίστα.
 

ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
1954 Έξι λαϊκές ζωγραφιές/Για μια μικρή, λευκή αχιβάδα
1959 Το καταραμένο φίδι
1959 Ο κύκλος με την κιμωλία 
1959 Ερημιά 
1959 Ο κύκλος του C.N.S
1959 Έξι λαϊκές ζωγραφιές 
1960 Ραντεβού στην Κέρκυρα 
1960 Το κλωτσοσκούφι
1960 Ποτέ την Κυριακή 
1960 Όρνιθες
1961 La voleuse de Londres (Η κλέφτρα του Λονδίνου) 
1961 Ελλάς, η χώρα των ονείρων 
1961 Για μια μικρή λευκή αχιβάδα 
1961 Χαμένα όνειρα
1961 Η Αλίκη στο ναυτικό 
1961 Απόψε αυτοσχεδιάζουμε 
1962 Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη 
1962 Οδός Ονείρων 
1962 Καίσαρ και Κλεοπάτρα 
1963 Αμέρικα Αμέρικα
1964 Συνέβη στην Αθήνα 
1964 Topkapi 
1965 Ματωμένος Γάμος/Παραμύθι χωρίς όνομα 
1965 Το χαμόγελο της Τζοκόντας
1966 Μυθολογία 
1967 Ilya Darling 
1968 Blue 
1970 Reflections
1971 Της γης το χρυσάφι 
1972 Ο Μεγάλος Ερωτικός 
1974 Ο Οδοιπόρος, το μεθυσμένο κορίτσι και ο Αλκιβιάδης
1974 Τα πέριξ 
1974 Sweet Movie 
1974 Ο σκληρός Απρίλης του ’45
1976 Αθανασία 
1976 Τα παράλογα 
1977 Οι γειτονιές του φεγγαριού/Χωρίον ο πόθος 
1978 Για την Ελένη
1980 Η εποχή της Μελισσάνθης 
1982 Πορνογραφία
1983 Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς
1983 Memed My Hawk
1986 Σκοτεινή μητέρα 
1986 Ο Μάνος Χατζιδάκις στη Ρωμαϊκή Αγορά 
1987 Η λαϊκή αγορά 
1989 Το ρεσιτάλ 
1996 Τα τραγούδια της αμαρτίας 
1999 2000 Μ.Χ. 
2003 Μουσική για το Θέατρο Τέχνης 
2003 Μουσική για το Ελληνικό Χορόδραμα 
2005 Αμοργός