Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι μία από τις σημαντικότερες γλώσσες του κόσμου. Χιλιάδες ελληνικές λέξεις έχουν υιοθετηθεί από άλλες γλώσσες και χρησιμοποιούνται καθημερινά από εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο, χωρίς οι περισσότεροι να γνωρίζουν την προέλευσή τους.
Τα έπη του Ομήρου, η «Ιλιάδα» και η «Οδύσσεια», τα έργα των φιλοσόφων και των τραγικών ποιητών, τα λόγια αρχαίων Ελλήνων μαθηματικών, ιατρών, αστρονόμων έθεσαν τις βάσεις για τη δυτική λογοτεχνία και επιστήμη.
Και παρόλο που η ελληνική γλώσσα έχει δεχτεί αρκετές επιρροές από άλλες γλώσσες και πολιτισμούς, σήμερα χρησιμοποιούμε πάρα πολλές αρχαίες ελληνικές λέξεις και εκφράσεις στην καθημερινότητά μας.
Η νέα ελληνική γλώσσα είναι συνέχεια της αρχαίας και εξέλιξή της.
Υπάρχουν πολλές αρχαίες φράσεις που χρησιμοποιούμε αυτούσιες ακόμη και σήμερα.
Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές από αυτές:
Γνώθι σαυτόν
Να γνωρίζεις τον εαυτό σου
Θεωρείται ότι ήταν ένα από τα δελφικά παραγγέλματα που ήταν χαραγμένα στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι το είπε ο Χείλωνας, ο Λακεδαιμόνιος, ένας από τους επτά σοφούς.
Σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε αυτογνωσία, να κρίνουμε πρώτα το εαυτό μας, πριν κρίνουμε τους άλλους.
Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα
Ένα ξέρω, ότι τίποτα δεν ξέρω
Θεωρείται ότι το είπε ο Σωκράτης, αν και αυτό δεν αποδεικνύεται.
Η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δείξουμε ότι κανείς δε μπορεί να είναι σίγουρος για τίποτα.
Όσα κι αν ξέρει κάποιος, υπάρχουν εκατομμύρια άλλα που αγνοεί.
Μηδένα προ του τέλους μακάριζε
Μη θεωρείς κανέναν ευτυχισμένο,
προτού δεις το τέλος του
Αυτό είπε ο Σόλωνας ο Αθηναίος, ένας από τους επτά σοφούς, στον βασιλιά της Λυδίας, Κροίσο, όταν εκείνος τού έδειξε καμαρώνοντας τους θησαυρούς του.
Η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δείξουμε ότι δεν πρέπει να βιαζόμαστε να βγάζουμε θετικά συμπεράσματα πριν τελειώσει ένα θέμα.
Γηράσκω αεί διδασκόμενος
Γερνάω μαθαίνοντας συνεχώς
Η φράση αυτή ανήκει στον Σόλωνα, παρόλο που θεωρούνταν ότι ήταν του Σωκράτη.
Την είπε όταν πήγε να πάρει φωτιά από έναν βοσκό για να ανάψει τα δικά του ξύλα. Δεν ήξερε όμως πώς να μεταφέρει τη φωτιά. 
Τότε ο βοσκός γέμισε τις χούφτες του Σόλωνα στάχτες και μέσα έβαλε ένα κάρβουνο.
Έτσι ο σοφός Σόλωνας κατάφερε να πάρει τη φωτιά και να ανάψει τα δικά του ξύλα.
Η φράση αυτή σημαίνει ότι ο άνθρωπος όσο κι αν μεγαλώνει, συνεχώς μαθαίνει καινούρια πράγματα.
Η φράση αυτή σημαίνει ότι ο άνθρωπος όσο κι αν μεγαλώνει, συνεχώς μαθαίνει καινούρια πράγματα.
Το δις εξαμαρτείν, ουκ ανδρός σοφού
Το να κάνεις το ίδιος λάθος δυο φορές, δεν είναι σοφό
Τη φράση αυτή είπε ο αρχαίος ποιητής Μένανδρος.
Τη χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι το να κάνει κάποιος λάθος είναι ανθρώπινο και λογικό. Αν όμως κάνει το ίδιο λάθος δύο φορές, αυτό δείχνει έλλειψη εξυπνάδας.
Τ' αγαθά κόποις κτώνται
Τα αγαθά αποκτώνται με κόπους
Τη φράση αυτή είπε ο αρχαίος ποιητής και φιλόσοφος Επίχαρμος.
Τη χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι αν θέλει κάποιος να πετύχει κάτι στη ζωή του πρέπει να προσπαθήσει πολύ και να κουραστεί.
Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον
Είναι αδύνατο να αποφύγει κανείς τη μοίρα του
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η τύχη των ανθρώπων ήταν από πριν γραμμένη από τους θεούς.
Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση για δείξουμε ότι μερικές φορές τα πράγματα εξελίσσονται ανεξάρτητα από τις δικές μας ενέργειες.
Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας
Να φοβάσαι τους Έλληνες, ακόμη και αν φέρνουν δώρα
Σύμφωνα με τον Όμηρο, τη φράση αυτή είπε ο Λαοκόων στους Τρώες, προειδοποιώντας τους να μη δεχτούν να βάλουν μέσα στα τείχη της Τροίας τον Δούρειο Ίππο.
Δυστυχώς οι Τρώες δεν τον άκουσαν και το βράδυ, βγήκαν μέσα από το ξύλινο άλογο οι Έλληνες στρατιώτες κι έτσι καταστράφηκε η Τροία.
Η Αθηνά για να τιμωρήσει τον Λαοκόωντα έστειλε τεράστια φίδια για να πνίξουν αυτόν και τους γιούς του.
Η φράση αυτή σημαίνει να είσαι καχύποπτος ή επιφυλακτικός με τους εχθρούς σου, ακόμα κι όταν σου φέρνουν δώρα ή σου φέρονται ξαφνικά με καλό τρόπο.
Ουδέν κακόν αμιγές καλού
Δεν υπάρχει κακό που να μη φέρνει και κάτι καλό
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι αντιμετώπιζαν με αισιοδοξία τις δυσκολίες της ζωής και πίστευαν ότι κάτι θετικό παίρνει κάποιος από αυτές.
Μολών λαβέ
Έλα να τα πάρεις
Αυτό είπε ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, όταν ο Πέρσης βασιλιάς, Ξέρξης ζήτησε να δώσουν τα όπλα και να παραδοθούν οι 300 Σπαρτιάτες.
Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση για να δείξουμε ότι αρνούμαστε να κάνουμε κάτι άδικο που μας ζητούν και είμαστε έτοιμοι να αγωνιστούμε μέχρι τέλους και να δεχτούμε τις συνέπειες.
Ενός κακού, μύρια έπονται.
Μετά από ένα κακό, ακολουθούν χιλιάδες.
Το γνωμικό αυτό το είπε ο αρχαίος Έλληνας, τραγικός ποιητής, Σοφοκλής.
Το λέμε όταν συμβαίνουν πολλές δυσκολίες ή συμφορές, η μία μετά την άλλη.
Εύρηκα!
Το βρήκα!
Ο σπουδαίος επιστήμονας της αρχαιότητας, ο Αρχιμήδης, ενώ έκανε το μπάνιο του, ξαφνικά πετάχτηκε από τη μπανιέρα φωνάζοντας «Εύρηκα!».
Εκείνη την εποχή τον απασχολούσε πολύ να βρει αν ένα στέμμα ήταν φτιαγμένο από ατόφιο χρυσάφι ή όχι.
Παρατήρησε λοιπόν, ότι όσο βυθιζόταν ο ίδιος στο νερό, τόσο ανέβαινε η στάθμη του νερού μέσα στη μπανιέρα.
Έτσι βυθίζοντας το στέμμα στο νερό και κάνοντας τους δικούς του επιστημονικούς υπολογισμούς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το στέμμα δεν ήταν φτιαγμένο από ατόφιο χρυσάφι.
Και διατύπωσε την περίφημη Αρχή του Αρχιμήδη.
Την φράση αυτή τη λέμε σήμερα όταν ψάχνουμε για ώρα ή πολύ καιρό, τη λύση, σε κάποιο θέμα που μας απασχολεί, και ξαφνικά μάς έρχεται μια ιδέα.
Ο άνθρωπος, φύσει ζώον πολιτικόν.
Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Πολιτικά», αναφέρει πως ο άνθρωπος είναι ένα λογικό πλάσμα που ζει ομαδικά, σε κοινωνίες.
Αυτό το λέμε σήμερα για να δείξουμε ότι κανείς δεν μπορεί να ζήσει απομονωμένος, μακριά από τους άλλους.
Ή ταν ή επί τας.
Ή να γυρίσεις ζωντανός με την ασπίδα σου,
ή να σε φέρουν νεκρό πάνω της.
Αυτό έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες, όταν ξεπροβόδιζαν τους γιους τους για τον πόλεμο, τονίζοντας ότι θα τους περιμένουν νικητές με την ασπίδα στο χέρι ή νεκρούς πάνω στην ασπίδα τους.
Δε θα δέχονταν όμως να γύριζαν πίσω ζωντανοί, έχοντας πετάξει από το φόβο τους την ασπίδα στη μάχη.
Σήμερα λέμε αυτή τη φράση όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι κάποιος θα κάνει κάτι με όλη του τη δύναμη, χωρίς να δειλιάσει ή να φοβάται τις συνέπειες.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η τιμιότητα και η δικαιοσύνη πρέπει να υπάρχουν παντού, σε όλους τους τύπους του αθλητισμού, αλλά και της ζωής, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Η φράση σημαίνει να αγωνίζεσαι με έντιμο τρόπο και να μη χρησιμοποιείς αθέμιτα μέσα.
Έρως ανίκατε μάχαν
Έρωτα ανίκητε στη μάχη
Ο Σοφοκλής στην τραγωδία του «Αντιγόνη», τονίζει τη δύναμη που έχει ο έρωτας. Ο Αίμονας αφαιρεί την ίδια του τη ζωή όταν βλέπει την νεκρή αγαπημένη του, που έχει αυτοκτονήσει εξαιτίας του πατέρα του, του Κρέοντα.
Τη φράση αυτή τη λέμε συνήθως όταν βλέπουμε έναν δυνατό έρωτα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, που ξεπερνά τα εμπόδια.
Ευ αγωνίζεσθαι
Να αγωνίζεσαι τίμια
Η φράση σημαίνει να αγωνίζεσαι με έντιμο τρόπο και να μη χρησιμοποιείς αθέμιτα μέσα.
Μη μου τους κύκλους τάραττε
Μη μου χαλάτε τους κύκλους
Ο σπουδαίος μαθηματικός Αρχιμήδης ήταν απασχολημένος με ένα δύσκολο γεωμετρικό πρόβλημα και χάραζε κύκλους στο έδαφος. Ένας Ρωμαίος στρατιώτης τον διέταξε να τον ακολουθήσει. Ο Αρχιμήδης αγνόησε τη διαταγή λέγοντας αυτή τη φράση και συνέχισε τους υπολογισμούς του. Ο στρατιώτης οργίστηκε και τον σκότωσε.
Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση όταν θέλουμε να ζητήσουμε από κάποιον να μας αφήσει να κάνουμε τη δουλειά μας, χωρίς να μας ενοχλεί.
Ανδρών επιφανών, πάσα γη, τάφος.
Για τους σπουδαίους ανθρώπους, το κάθε μέρος είναι ο τάφος τους.
Το 430 π.Χ. ο ιστορικός Θουκυδίδης έγραψε τα λόγια αυτά για τους πρώτους νεκρούς τού Πελοποννησιακού πολέμου.
Υποτίθεται ότι τα είπε ο άρχοντας της Αθήνας, ο Περικλής για τους επιφανείς στρατιώτες που σκοτώθηκαν στη μάχη και τα σώματά τους δε γύρισαν στην πατρίδα.
Αυτή η φράση σημαίνει ότι όταν πεθαίνουν σημαντικοί άνθρωποι που υπηρέτησαν την ανθρωπότητα, η ανάμνησή τους δε χάνεται και στις ξένες χώρες, μένει στη μνήμη και στις καρδιές των ανθρώπων.
Δεν έχει σημασία αν υπάρχει ο τάφος τους ή όχι.
Πατρίδα τους είναι όλη η γη και κάθε μέρος του κόσμου μπορεί να θεωρηθεί το μνημείο τους.
Στα αρχαία ελληνικά, η σημασία της φράσης αλλάζει εντελώς, ανάλογα με το που θα βάλει κάποιος το κόμμα, πράγμα που δε φαίνεται στον προφορικό λόγο.
Η φράση αυτή προέρχεται από έναν μύθο του Αισώπου.
Ο μύθος λέει ότι κάποτε ένας Αθηναίος ταξίδευε μ’ ένα πλοίο για τα νησιά αλλά έπιασε δυνατή κακοκαιρία και το πλοίο αναποδογύρισε.
Πύρρειος νίκη: νίκη με μεγάλες απώλειες
.jpg)
Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος.
Ο άνθρωπος είναι το κριτήριο όλων των πραγμάτων.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα τη φράση αυτή την είπε ο Πρωταγόρας.
Η λέξη «χρήματα» δε σημαίνει τα λεφτά, αλλά τις αξίες.
Το νόημα της φράσης είναι ότι κάθε υποκειμενική άποψη έχει την αξία της, αλλά συγχρόνως και ότι η αλήθεια και η πραγματικότητα είναι σχετική και δεν υπάρχει κάποια απόλυτη αντιμετώπιση της αλήθειας.
Ήξεις, αφήξεις, ουκ εν πολέμω θνήξεις
Θα πας, θα γυρίσεις, δε θα πεθάνεις στον πόλεμο
Ήξεις, αφήξεις ουκ, εν πολέμω θνήξεις
Θα πας, δε θα γυρίσεις, θα πεθάνεις στον πόλεμο
Όταν κάποιος στρατιώτης ρώτησε τη μάντισσα Σίβυλλα αν θα σκοτωθεί στον πόλεμο, αυτή έδωσε μια διφορούμενη απάντηση.
Στα αρχαία ελληνικά, η σημασία της φράσης αλλάζει εντελώς, ανάλογα με το που θα βάλει κάποιος το κόμμα, πράγμα που δε φαίνεται στον προφορικό λόγο.
Το λέμε όταν κάποιος έχει διφορούμενες θέσεις, αντιφάσκει.
Συν Αθηνά και χείρα κίνει.
Μαζί με την Αθηνά, κούνα κι εσύ το χέρι σου.
Η φράση αυτή προέρχεται από έναν μύθο του Αισώπου.
Ο μύθος λέει ότι κάποτε ένας Αθηναίος ταξίδευε μ’ ένα πλοίο για τα νησιά αλλά έπιασε δυνατή κακοκαιρία και το πλοίο αναποδογύρισε.
Ενώ όλοι κολυμπούσαν για να σωθούν, ο Αθηναίος προσευχόταν συνέχεια στην θεά Αθηνά και της έταζε προσφορές και θυσίες για να τον σώσει.
Τότε ένας από τους ναυαγούς, αγανάκτησε και του είπε:
«Σταμάτα επιτέλους, άνθρωπέ μου, τις προσευχές και κούνα κι εσύ τα χέρια σου για να σωθείς.
«Σταμάτα επιτέλους, άνθρωπέ μου, τις προσευχές και κούνα κι εσύ τα χέρια σου για να σωθείς.
Τη φράση αυτή τη λέμε όταν κάποιος περιμένει να γίνει κάτι, αλλά αφήνει τα πάντα στην τύχη.
Υπάρχουν ακόμη κι άλλες πολλές αρχαίες φράσεις που χρησιμοποιούμε και σήμερα στον προφορικό και γραπτό λόγο.
Τι μέλλει γενέσθαι: τι πρόκειται να γίνει.
Εν ολίγοις: με λίγα λόγια.
Πυξ λαξ: με γροθιές και κλοτσιές.
Ως έπος ειπείν: με λίγα λόγια, με μία λέξη.
Τα καθ’ ημάς: αυτά που αφορούν εμάς.
Τα κακώς κείμενα: αυτά που βρίσκονται σε κακή κατάσταση.
Ευ ζην: Καλή ζωή
Επί χρήμασι: για χρήματα, με χρήματα.
Ψυχή τε και σώματι: και με την ψυχή και με το σώμα, ολοκληρωτικά.
Εξ ημισείας: ο καθένας τα μισά
Εν τη ρύμη του λόγου: όπως το έφερε η κουβέντα.Πύρρειος νίκη: νίκη με μεγάλες απώλειες
Εξ ονόματος: εκ μέρους
Πνέει τα λοίσθια: πλησιάζει το τέλος του.
Πράσσειν άλογα: κάνει κάποιος παράλογες ενέργειες
Από μηχανής θεός: ξαφνική λύση ενός προβλήματος
Μετά βδελυγμίας: με αηδία
Εξ απαλών ονύχων: από την παιδική ηλικία.
Αυτολεξεί: με τις ίδιες ακριβώς λέξεις
Επί ίσοις όροις: με ίσους όρους.
Θεού θέλοντος: αν το επιτρέπει ο Θεός.
Κατά δύναμιν: όσο είναι δυνατόν.
Έπεα πτερόεντα: λόγια του αέρα.
Ως είθισται: όπως συνηθίζεται.
Τρόπος του λέγειν: όπως θα μπορούσαμε να πούμε
Τω όντι: πράγματι.
Δαμόκλειος σπάθη: συνεχής απειλή
Υπό την αιγίδα: υπό την προστασία, με την επίβλεψη.
Εκ του προφανούς: φανερά, απροκάλυπτα.
Ως επί το πλείστον: τις πιο πολλές φορές.
Μέχρις εσχάτων: μέχρι το τέλος.
Ιδίοις όμμασι: με τα ίδια τα μάτια.
Εν γνώση: έχοντας γνώση.
Εν πλω: καθώς ταξιδεύει το πλοίο.
Γαία πυρί μειχθήτω: ας καταστραφούν όλα
Άξιον εστί: αξίξει.
Επί τούτοις: επιπλέον.
Δια παν ενδεχόμενον: για κάθε περίπτωση.
Αντίπαλον δέος: ο σημαντικότερος αντίπαλος
Εν ριπή οφθαλμού: σε μια στιγμή.
Ασκός του Αιόλου: η έναρξη πολλών κακών
Αχίλλειος πτέρνα: το αδύνατο σημείο
Έξω φρενών: σε έξαλλη κατάσταση.
Δούναι και λαβείν: δίνω και παίρνω, οικονομική συναλλαγή.
Δώρον άδωρον: προσφορά χωρίς αξία.
Εκ περιτροπής: διαδοχικά, σε επαναλαμβανόμενη σειρά.
Κύκνειο άσμα: το τελευταίο έργο κάποιου, συνήθως πριν τον θάνατό του.
Εν καιρώ: σε κατάλληλο χρόνο.
Δρακόντεια μέτρα: σκληρά μέτρα, αυστηροί νόμοι.
Εν ευθέτω χρόνω: σε κατάλληλο χρόνο.
Ως είθισται: όπως συνηθίζεται.
Πυξ λαξ: με γροθιές και κλοτσιές.
Δια χειρός: με το χέρι.
Βαίνει καλώς: εξελίσσεται καλά.
Βίος αβίωτος: ανυπόφορη ζωή.
Γη και ύδωρ: υποταγή χωρίς όρους.
Μη περαιτέρω: το τελευταίο όριο.
Τα λόγια των σοφών ανθρώπων, που έχουν μείνει στην ιστορία, χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα και δηλώνουν μια μεγάλη αλήθεια, λέγονται ρητά.
Κατέβασε τώρα μερικά από τα πολύ γνωστά αρχαία ρητά.
.jpg)
Διάβασε ακόμη τις παρακάτω αναρτήσεις.
